რა არის ჯოჯოხეთი?
საშინელი სამსჯვავროს ფრესკა (დეტალი)
მორომის დედათა მონასტერი
რამდენადაც ნათელი, სასიხარულო და სანუგეშო შტრიხებით წარმოაჩენს ღვთაებრივი სიტყვა მართალთა ნეტარ მდგომარეობას მომავალ ცხოვრებაში, ამის საპირისპიროდ, იმდენადვე შავბნელი და საშინელი ფერებითაა დახატული ცოდვილთა ბედკრული ხვედრი საყოველთაო სამსჯავროს შემდეგ. მაგრამ იმისათვის, რომ დაგვიფაროს თავის მოტყუების მცირეოდენი საბაბისგანაც კი, წმიდა წერილი ნათლად და მრავალ ადგილას ზედმიწევნით გვაფრთხილებს ამ საშინელი ხვედრის შესახებ; ასე რომ, დოგმატი ცოდვილთა მომავალი მარადიული ტანჯვის შესახებ ერთ-ერთი ყველაზე აშკარაა მართლმადიდებლურ დოგმატთა შორის.
მაგრამ რა ტანჯვაა ეს და რაში მდგომარეობს იგი? წმიდა წერილის მოწმობით, ცოდვილთა ტანჯვა ჯოჯოხეთში ღმერთისაგან განშორებას ნიშნავს. „წარვედით ჩემგან, წყეულნო, ცეცხლსა მას საუკუნესა (მათე 25,41), – ეტყვის მათ მართალი მსაჯული, – არა გიცნი, ვინანი ხართ; განმეშორენით ჩემგან ყოველნი მოქმედნი უსჯულოებისანი" (ლუკა13,27). ღვთის სახისაგან ეს განშორება უდიდესი სასჯელი იქნება ცოდვილთათვის, რამეთუ ისინი დროებით კი არ იქნებიან განშორებულნი ღვთისაგან, არამედ სამუდამოდ მოაკლდებიან ამ უმაღლეს მადლს, რამეთუ მხოლოდ მასში ჰპოვებდნენ თავიანთი სულის ყველა მოთხოვნილების სრულ დაკმაყოფილებას; სამუდამოდ იქნებიან უკუგდებულნი თავიანთი მამის, მაცხოვრისაგან, რომელმაც ამდენი წყალობა და მადლი გაიღო და ასეთი უსაზღვრო სიყვარულით ზრუნავდა მათზე; ამიერიდან ვეღარასოდეს იხილავენ მისი სახის ნათელს და ვერასოდეს შევლენ თავიანთი უფლის სიხარულში (იხ. მათე 25,21). ეს მარადიული განშორება ღვთისა და სიცოცხლის მომნიჭებლისაგან უსასტიკესი და მტანჯველი სასჯელი იქნება უარყოფილთათვის.
წმიდა იოანე ოქროპირი ამგვარად მსჯელობს ამის შესახბ: „გრძნობისა და გონების მქონებელთათვის ღვთისაგან განშორებულობა უკვე გეენაში ყოფნას ნიშნავს [1] „აუტანელია გეენა და მასში ტანჯვა; მოკლედ, ათასი გეენაც რომ წარმოვიდგინოთ, ეს მაინც არაფერს ნიშნავს იმ უბედურებასთან შედარებით, რომ მოაკლდე ნეტარ დიდებას, მოგიძულოს ქრისტემ და მოისმინო მისგან: „არა გიცნი თქუენ" (მათე 7,23) და ბრალდება, რომ ვხედავდით მას მწყურვალს და არ ვასვით წყალი! რამეთუ უმჯობესია, ელვის მრავალგზის დარტყმა ვიგემოთ, ვიდრე ვიხილოთ უფლის უწყინარი სახე, რომელიც ზურგს გვაქცევს და მისი ნათელი თვალი, რომელსაც ჩვენი მზერა არ ძალუძს" [2].
სიკვდილის შემდეგ ცოდვილთა ტანჯვა იმაში მდგომარეობს, რომ ისინი მოაკლდებიან ზეციურ სასუფეველში მართალთათვის მომზადებულ ყველანაირ ზეციურ მადლს და „განითხინენ ბნელსა მას გარესკნელსა" (მათე 8,12). „მადლის ეს მოკლება, – ბრძანებს წმინდა იოანე ოქროპირი, – ისეთ ტანჯვასა და მწუხარებას მიაყენებს, რომ თუნდაც ცოდვილებს იმქვეყნად არანაირი სასჯელი არ ელოდეთ, იგი თავისთავად გეენის ცეცხლზე მეტად დაფლეთდა და შეაშფოთებდა ჩვენს სულებს". შემდეგ იგი განაგრძობს: „მრავალ განუსჯელს მხოლოდ გეენისაგან თავის დაღწევა სურს, მაგრამ მე ღვთის დიდებისაგან მოკლება გეენაზე უფრო მტანჯველ სასჯელად მიმაჩნია; მან კი, ვინც ამას მოაკლდება, ვფიქრობ, იმდენად გეენის ცეცხლზე კი არ უნდა იტიროს, რამდენადაც ზეციური მადლის მოკლებაზე, რამეთუ ეს ყველაზე უსასტიკესი სასჯელია" [3].
„ვუწყი, რომ მრავალს მხოლოდ გეენის ეშინია; მაგრამ ვფიქრობ, რომ ღვთის დიდების მოკლება გეენაზე უფრო სასტიკი ტანჯვაა" [4].
ტანჯვის სიმძიმესა და სისასტიკის გამრავლებას, წმინდა დიმიტრი როსტოველის სიტყვით, ისიც დაემატება, რომ „ტანჯვაში მყოფი ცოდვილები დაინახავენ მათ, ვინც სიცოცხლეში სძულდათ, სდევნიდნენ, აწამებდნენ, კლავდნენ, რომელთაც ბოროტებას უკეთებდნენ. იხილავს კაენი მის მიერ უდანაშაულოდ მოკლულ აბელს; იხილავს ჰეროდე მის მიერ უსამართლოდ მოკვდინებულ წმინდა იოანე ნათლისმცემელს; ნერონი, დიოკლეტიანე, მაქსიმიანე და სხვა მტანჯველნი იხილავენ ქრისტეს მრავალრიცხოვან აღმსარებელთ, რომელნიც წარმართებმა აწამეს.
ბატონები იხილავენ საკუთარ მონებს, თავადები კი – თავიანთ გლეხებს, რომელთაც უმოწყალოდ აწყენინეს; იხილავენ უსამართლო მსაჯულნი მათ, რომლებიც უდანაშაულოდ განსაჯეს და სიკვდილს მისცეს; იხილავენ მტანჯველნი მათ, რომელნიც უმოწყალოდ აწამეს, იხილავენ მათ მიერ მოკლულთ ქრისტეში განდიდებულთ და მოწამეთა გვირგვინით შემკულთ; იხილავენ და გაიგებენ მათ ქვითინს უფლის მიმართ: „განსაჯე, უფალო, ვინც ჩვენ გვაწყენინა; შური იძიე, უფალო, მათზე, ვინც ბოროტება გაგვიკეთა! მართალო მსაჯულო! მიაგე მათ იმ ბოროტებისათვის, რაც ჩვენს მიმართ ჩაიდინეს!" რა შიში და ძრწოლა ექნებათ მაშინ ამ ხილვისა და მხილების გამო! მაშინ მართალს უდიდესი კადნიერება ექნება მათ წინაშე, ვინც მას აწყენინა. ყოველი მართალი ეტყვის თავის მაჭირვებელს: „რატომ გამიკეთე ბოროტება, რატომ მაწყენინე, რატომ მდევნიდი, მაწამებდი და უმოწყალოდ რატომ მომკალი?" რას ეტყვიან ამის საპასუხოდ მათი მაჭირვებელნი? ვერაფერს; ისინი ვერაფერს ჰპოვებენ მათთვის საპასუხოდ.
„მაჭირვებელნი, ამის მხილველნი, მძიმე შიშით შეძრწუნდებიან და გააოცებთ მისი მოულოდნელი ხსნა. მაშინ აკვნესდებიან სულშეჭირვებულნი და მონანულნი ერთმანეთში იტყვიან: ეს იყო სწორედ, ვინც ოდესღაც გვყავდა დასაცინად და კიცხვის არაკად უგუნურებს… როგორღა შეირაცხა უფლის ძეთა შორის და წმიდათა ხვედრი წილად როგორ ერგო? (სიბრძნე სალომონისა 5,2-3,5).
ღვთის სიტყვა გადაჭრით ბრძანებს, რომ ცოდვილთა ტანჯვის ადგილი ყველაზე საშინელი იქნება – და ასეთ ადგილას ისინი ბოროტ სულებთან ერთად იქნებიან. როგორ წარმოგვიდგენს წმიდა წერილი ტანჯვის ადგილს, სადაც ცოდვილნი იქნებიან ჩაგდებულნი? იგი მათ სხვადასხვაგვარად მოიხსენიებს; ამ ადგილებს წმიდა წერილში ეწოდება „ბნელი გარესკნელისა" (მათე 8,12; 22,13; 25,30); „ცეცხლის გეენა" (მათე 5,22); „სახუმელი ცეცხლისა, სადაცა იყოს ტირილი და ღრჭენაი კბილთაი" (მათე 13,50); „ტბა ცეცხლისა, რომელი-იგი იწუების წუმწუბითა" (გამოცხ. 19,20; 20,14; 21,8); „ჯოჯოხეთი" (ლუკა 16,23); „წყვდიადის ქვეყანა, შავეთის უკუნეთი" (იობი 10,22); „უფსკრული, რომელიც თვით დემონთათვისაც კი საშინელია" (ლუკა 8,31); „საპყრობილე" (მათე 5,25)' „მატლი მოუკლებელი და ცეცხლი დაუშრეტელი" (მარკ. 9,44): „მარადიული ცეცხლი" (იუდ. 1,7); „ შავეთის უფსკრული" (იგავნი 9,18).
იმისათვის, რომ ეს ჩვენთვის გასაგები გახდეს, წმიდა წერილი ჯოჯოხეთის ტანჯვის გამოსახატავად სხვადასხვა შედარებებს იყენებს, მიგვანიშნებს მათზე იმით, რაც ჩვენს ხილულ სამყაროში ყველაზე საშინელი და მტანჯველია. პირველ რიგში, იგი წარმოაჩენს ჯოჯოხეთში ტანჯულთა მდგომარეობას ყველაზე უფრო თვალშეუვალი სიბნელის სახით, რითაც გვინერგავს იმ აზრს, რომ ჯოჯოხეთში არანაირად არ არის სინათლე, რაც ძალზე აუცილებელია სიცოცხლისათვის და სიხარულის მომტანია ყოველი სულიერისათვის.
მეორეც, ჯოჯოხეთური ტანჯვა ყველაზე მეტად და ხშირად გამოისახება ღვთის სიტყვით მარადიულ ცეცხლში ანდა ცეცხლოვან ტბაში ყოფნის სახით; ასე რომ, ჯოჯოხეთი და მარადიული ცეცხლი, წმიდა წერილის ენაზე, თითქმის ერთმნიშვნელოვანი ცნებებია. მაგრამ რა უნდა ვიგულისხმოთ ჩაუქრობელ ცეცხლში, რომელშიც ცოდვილნი მუდმივად დაიტანჯებიან, ცეცხლი ეკიდებათ და არ დაიწვებიან?
ღვთის სიტყვა ამას არ განსაზღვრავს. ეკლესიის ზოგიერთი მასწავლებელი (წმინდა ამბროსი მედიოლანელი, ნეტარი იერონიმე სტრიდონელი, ნეტარი ავგუსტინე) მარადიულ ცეცხლში მოიაზრებს არა საკუთრივ ცეცხლს, არამედ მხოლოდ უსასტიკესი ჯოჯოხეთური ტანჯვის სიმბოლოს. მაგრამ უფრო უკეთესი, სწორი და სასარგებლო იქნება, თუ ცეცხლს მისი ზუსტი განმარტებით გავიგებთ, რადგან განმარტების ასეთი სახე უფრო ძლიერ და მადლმოსილად მოქმედებს სულზე, თავს აკავებინებს ყოველგვარი ცოდვისაგან და ზეციურისა და ღვთაებრივისაკენ უბიძგებს მას. მოკლედ, ეს არც ჩვენი ამჟამინდელი ცეცხლი იქნება, რამეთუ ასეთი ცეცხლი ჩვენ, შეიძლება ვთქვათ, დაგვწვავს სამყაროს აღსასრულის ჟამს, როდესაც წმიდა წერილის მოწმობით, „ცანი მძაფრიად წარხდენ და წესნი იგი დაიწუნენ და დაიზულენ და ქუეყანაი და მას შინა საქმენი დაიწუნენ" (2 პეტრე 3,10).
მაგრამ წმიდა წერილის ჭეშმარიტი გაგების წინაშე შესცოდავდა ის, ვინც აქედან დაასკვნიდა, რომ ჯოჯოხეთის ეს ცეცხლი უფრო ნაკლები და, ასე ვთქვათ, უფრო სულიერი რომ იყოს ჩვენს ცეცხლზე, ამით უფრო სუსტი და ადვილი გადასატანი იქნებოდა; პირიქით სწორედ თავისი სიფაქიზის გამო შეუდარებლად მძვინვარე, ულმობელი და მტანჯველი იქნება ამჟამინდელ ცეცხლთან შედარებით; ასე რომ, წმინდა მამები (წმინდა დიმიტრი როსტოველი) სამართლიანად აღნიშნავენ, რომ ჩვენი ამჟამინდელი ცეცხლი იმდენად სუსტია მომავალ ჯოჯოხეთთან შედარებით, რამდენადაც სუსტია ნახატზე გამოხატული ცეცხლი ნამდვილთან მიმართებაში.
ჯოჯოხეთის ცეცხლის ულმობლობა იქიდანაც ჩანს, რომ თვით ბოროტმა სულებმა ოდესღაც სთხოვეს უფალ იესო ქრისტეს, ნუ გაგზავნიდა მათ დროზე ადრე გეენის ცეცხლში ტანჯვისათვის. წმინდა დიმიტრი როსტოველი ასე ბრძანებს გეენის ცეცხლის შესახებ: „ო, რამდენად საშინელია ეს ცეცხლი, რომლის წინაშე თვით სატანაც კი თრთის! თუ ეშმაკთათვის საშინელია გეენა, მით უფრო საშინელი უნდა იყოს იგი ადამიანებისათვის. თუკი ცეცხლოვანი სასჯელი აქვე საშინელია ადამიანისათვის, რომელსაც იგი მიესაჯა, მაშინ შეუდარებლად უფრო საშიში იქნება ის სასჯელი, რომელიც გეენის ცეცხლს ახლავს თან. ეშმაკებს აქაური ცეცხლის არ ეშინიათ, ისევე, როგორც ჩვენ არ გვაშინებს დაფაზე გამოსახული ცეცხლის დანახვა; მაგრამ მათ აშინებთ გეენის ცეცხლი. აქაური ცეცხლი მხოლოდ სხეულს წვავს, ის კი წვავს და ტანჯავს უსხეულო სულებსაც. ეს ცეცხლი წვადი ნივთიერების გარეშე ქრება, გეენიის ცეცხლი კი არ ქრება, რასაც თვით უფალი მოწმობს: „მატლი მათი არა მოაკლდების და ცეცხლი არა დაშრტების" (მარკ. 9,44). აქაური ცეცხლი წვის დროს ანათებს, იქაური ცეცხლის ალი კი მხოლოდ წვავს, მაგრამ გარეგნულ უკუნეთს არ ანათებს; ვინმეს რომც გაენათებინა, ეს განსასჯელთათვის უფრო მეტი შიში და თრთოლა იქნებოდა და მხოლოდ იმისათვის მოხდებოდა, რომ დემონთა საშინელი სახეები ეხილათ (მათი ხილვა კი ყოველგვარ ტანჯვაზე უფრო საშინელია), იმისათვის, რომ ცოდვილთა ტანჯულ სახეებს ეხილათ ისინი, რომლებთან ერთადაც ამ ცხოვრებაში ცოდვებით განდევნიდნენ უფალს.
ამქვეყნიური ცეცხლი, რომელიც მასში ჩაგდებულ ადამიანს წვავს, მეყსეულად კლავს და ერთ საათში ფერფლად აქცევს მას, იმქვეყნიური ცეცხლი კი წვავს, მაგრამ როდი კლავს – გეენის ცეცხლში ჩაგდებული ცოდვილები არ მოკვდებიან, მარადიულად დაიწვებიან და დაიტანჯებიან. თუ ერთი საათის წვა უდიდესი და აუტანელი ტანჯვაა, წარმოვიდგინოთ, რამდენად საშინელი იქნება მათი ტანჯვა, ვინც მარადიულად ცეცხლში იქნება და არ დაიწვება (წმინდა დიმიტრი როსტოველი).
ჩვენ რომ გულწრფელად არ გვჯეროდეს უფლის სიტყვები: „უმჯობეს არს შენდა, ერთ-თუალისა შესვლად ცხოვრებასა, ვიდრე ორთა თვალთა სხმასა და შთაგდებად გეენიასა ცეცხლისასა" (მათე 18,9); ჩვენ რომ გვქონდეს იმის შესაძლებლობა, რომ დროზე ადრე გვეხილა, რა გველის გარდაცვალების შემდეგ და ცოდვილი ცხოვრების უკანასკნელ წუთებში, მაშინ, რასაკვირვლია, როგორც ერთი წმინდა მამა ბრძანებდა, ვამჯობინებდით, სიამოვნებით დაგვეყო მთელი ცხოვრება მატლებით სავსე სენაკში, ვიდრე მცირეოდენი ხანი ჯოჯოხეთურ ცეცხლში გაგვეტარებინა.
იმას, თუ რაოდენ ენითაღუწერლად მტანჯველია ამ უფსკულში ყოფნა, გვიჩვენებს ერთი ავადმყოფის მაგალითი, რომელსაც მოთმინება გამოელია და ქვითინით შესთხოვდა უფალს, შეეწყვიტა მისი ტანჯული ცხოვრება.
- კარგი, – უთხრა მასთან გამოცხადებულმა ანგელოზმა, – ყოვლადმოწყალე უფალი შეისმენს შენს ლოცვას; იგი შეწყვეტს შენს დროებით მიწიერ ცხოვრებას, მხოლოდ ერთი პირობით: მიწაზე ერთი წლის ტანჯვის სანაცვლოდ (რომელითაც ყოველი ადამიანი განიწმინდება ისევე, როგორც ოქრო ცეცხლში) თანახმა ხარ, გაატარო სამი საათი მარადიულ სატანჯველში? შენი ცოდვები შენივე ხორცის ტანჯვით განწმენდას საჭიროებენ; კიდევ ერთ წელს უნდა იავადმყოფო, რადგან არც შენთვის და არც დანარჩენ მორწმუნეთათვის არ არსებობს სხვა გზა სასუფევლისაკენ, გარდა ჯვრიანი სვლისა, რომელიც უცოდველმა ღმერთკაცმა გაკვალა. ეს მიწიერი გზა მოგბეზრდა; მაშ, გამოსცადე, რას ნიშნავს მარადიული ტანჯვა ჯოჯოხეთში, სადაც ყველა ცოდვილი მიდის; სხვათა შორის, მხოლოდ სამი საათის მანძილზე გამოსცდი მას; შემდეგ კი, წმიდა ეკლესიის ლოცვით, ცხონდები.
ავადმყოფი ჩაფიქრდა. „მიწაზე ტანჯვის ერთი წელი საშინლად ბევრია! მირჩევნია, ამ დაუსრულებელი ტანჯვის სამი საათი მოვითმინო, – გაიფიქრა მან, – ვიდრე ერთი წელი დედამიწაზე".
- თანახმა ვარ ჯოჯოხეთზე, – უთხრა მან ანგელოზს.
მაშინ ანგელოზმა წყნარად აიყვანა მისი გატანჯული სული, ჯოჯოხეთის ქვესკნელში დატოვა იგი და გაეცალა სანუგეშო სიტყვებით:
- სამი საათის შემდეგ მოვალ შენ წასაყვანად.
ირგვლივ გამეფებული წყვდიადი, შეჭირვება, ცოდვილთა გაურკვეველი ოხვრის ხმები, ბოროტ სულთა საზიზღარი სახეების ხილვა – ეს ყოველივე საბრალო ტანჯულს საშინელ შიშსა და ტანჯვას გვრიდა. მას ყველგან მხოლოდ ქვითინი ესმოდა და ტანჯვას ხედავდა, ჯოჯოხეთის უფსკრულში სიხარულის ხმა არსად ისმოდა; მხოლოდ დემონთა ცეცხლოვანი თვალები ანათებდა უკუნეთს, მის წინ მათი ვეებერთელა აჩრდილები დაქროდნენ, რომელნიც მზად იყვნენ, დაეხრჩოთ, შთაენთქათ და დაეწვათ იგი თავიანთი მწველი სუნთქვით. საბრალო სნეული ათრთოლდა და ყვირილი დაიწყო, მაგრამ მის ძახილსა და ქვითინს მხოლოდ ჯოჯოხეთის უფსკრული გამოეპასუხა თავისი შორს მიმავალი ექოთი და გეენის ცეცხლის ბუყბუყით, რომელიც ათრთოლებული ტყვის თვალწინ ბოლქვებად ადიოდა; მას ეჩვენებოდა, რომ ტანჯვის საუკუნეები გავიდა; ყოველ წუთს ელოდა იგი ნათლის მომტან ანგელოზს, მაგრამ იგი არ ჩანდა. ბოლოს სნეულმა მისი ხილვის იმედი წარიკვეთა და კბილების ღრჭენით ამოიკნესა. მაგრამ მისი კვნესა არავის ესმოდა. ჯოჯოხეთის გეენაში ჩაგდებული ყველა ცოდვილი საკუთარი თავითა და თავისი ტანჯვით იყო დაკავებული, ბოროტი დემონები კი ჯოჯოხეთური სიხარულით დასცინოდნენ მათ.
ბოლოს უფსკრული ანგელოზის შუქმა გაანათა. იგი სამოთხისეული ღიმილით მიუახლოვდა სნეულს და ჰკითხა:
- როგორ ხარ, ძმაო?
- არ მეგონა, რომ ანგელოზს მოტყუება შეეძლო, – ძლივს გასაგონი და ტანჯვისაგან წყვეტილი ხმით წაიჩურჩულა ტყვემ.
- რა მოხდა? – ჰკითხა ანგელოზმა.
- როგორ რა მოხდა? – უპასუხა სნეულმა, – შენ დამპირდი, რომ აქედან სამი საათის შემდეგ წამიყვანდი, მიუხედავად ამისა, მაინც მრავალი წლით დამტოვე აქ, საუკუნეები გავიდა წარმოუდგენელ ტანჯვაში.
- რა წლები, რომელი საუკუნეები? – მშვიდი ღიმილით მიუგო ანგელოზმა, – მხოლოდ ერთი საათი გავიდა ჩემი წასვლიდან, შენ აქ კიდევ ორი საათი უნდა გაატარო.
- როგორ ორი საათი? – შიშით ჰკითხა სნყულმა, – ორი საათი? მხოლოდ ერთი საათი გავიდა? ო! მეტის მოთმენა არ ძალმიძს, ძალა აღარ მეყოფა; თუ შესაძლებელია, თუ ღვთის ნება იქნება, გევედრები, წამიყვანე აქედან. უმჯობესია, მიწაზე ვიტანჯო წლებისა და საუკუნეების განმავლობაში, თვით უკანასკნელ დღემდეც კი, ქრისტეს სამსჯავროზე მოსვლამდე, ოღონდ აქედან გამიყვანე. აუტანელია! ო, შემიბრალე, – კვნესით წამოიძახა მან და ანგელოზისაკენ ხელები გაიწვდინა.
- ღმერთი გულმოწყალე და მანუგეშებელი მამაა, იგი გიწყალობებს თავის მადლს, მაგრამ უნდა იცოდე და გახსოვდეს, რა საშინელი და აუტანელია ჯოჯოხეთური ტანჯვა! [5]
ჩაუქრობელი ცეცხლი და დაუძინებელი მატლი
ჯოჯოხეთის სატანჯველი
ტორჩელოს მოზაიკა. იტალია
ალბათ გაჩნდება კითხვა: საიდან მოვა ამდენი გეენის ცეცხლი ცოდვილთა დასატანჯად? ცეცხლოვანი გეენისა და ტბის ხელახლა შექმნა საჭირო არ არის: ცოდვილები თვითონ წარმოშობენ თავიანთი ცოდვებით ცეცხლოვან გეენას; ცეცხლოვანი ტბაც და გეენაც ცოდვაშია, როგორც ხე – თესლში.
მაგალითად, ყურადღებით შევხედოთ ჩვენს მტერს სახეში და და დავინახავთ, რომ იგი მთლად ცეცხლოვანი ბუნებისაა, რომ ცოდვის მთელ გამოვლინებას ამქვეყნადვე ჯოჯოხეთის ცეცხლი ახლავს თან და რასაც ცოდვის ძალა შეეხება, ყველაფერი მწველი და მტანჯველი ხდება. თუ ვნებების არსს მივაქცევთ ყურადღებას, აღმოჩნდება, რომ ყველა მათგანი ცეცხლოვანი ბუნებისაა. ჩვენ უნებლიედ ვაცნობიერებთ ამას, როდესაც ვამბობთ, მაგალითად, ვნებების ცეცხლი, პატივმოყვარეობის ალი!
ეს ცეცხლი ახლა ჩვენთან მრავალი ჯაჭვითაა დაკავშირებული, ამიტომ არც ისე შესამჩნევია. ვნახოთ, როგორ გამოდის იგი ადამიანის შინაგანი სამყაროდან გარეთ, როგორ ღელავს, სახე უწითლდება, ძლიერი მრისხანების ჟამს სისხლი ბობოქრობს! ასეთ დროს ეს ცეცხლი იმდენად მძვინვარე და ძლიერია, რომ ზოგიერთი ვერ უძლებს და, თითქოსდა ელვისებური დარტყმისაგან, მოულოდნელად კვდება.
სხვა ვნებების ცეცხლი ნაკლებად მძვინვარეა, თუმცა ყოველთვის გამსჭვალავს და დროთა განმავლობაში ხრწნის ადამიანის მთელ არსებას. ეს ძალზე შესამჩნევია, მაგალითად, გემოთმოყვარე, შურიან და ძუნწ ადამიანში. შინაგანი აგებულება ჩვენი სხეულისა, რომელსაც განსაკუთრებით ემუქრება მომავალი ჯოჯოხეთური ტანჯვა, ასევე მოიცავს საკუთარ თავში არა მხოლოდ აალების უნარს, არამედ ცეცხლის დაუსრულებელ მარაგს.
ავადმყოფობის დროს ეს საიდუმლო ნათესაობა ჩვენი სხეულისა ცეცხლთან კიდევ უფრო აშკარა ხდება. რომელი ავადმყოფობა არ გამომჟღავნდგბა სიცხით? ზოგიერთ ავადმყოფობას აშკარად ახასიათებს მთელი სხეულის ანდა მისი ავადმყოფი ნაწილების მტანჯველი წვა.
ცოდვა ცოდვილებს წვად და დაუწველ არსებებად აქცევს; სწორედ მათგან და მათთვის წარმოიქმნება ცეცხლოვანი სამყაროც, ანდა, როგორც წმიდა წერილი ბრძანებს, ცეცხლოვანი ტბა, რათა როგორნიც არიან იქ მცხოვრებნი, ისეთივე იყოს (ასე ვთქვათ) მათი სამყოფელიც. განაღა არის იმის საჭიროება, რომ ღვთის ყოვლისშემძლეობა თვითონ ქმნიდეს ცეცხლოვანი ჯოჯოხეთის უფსრკულს? ეს ცეცხლოვანი უფსკრული თავად წარმოიქმნება ცოდვისაგან. როგორ? უეჭველია, რომ ადამიანი თავისი უკანონობით ცოდვის შხამით აზიანებს და ასნებოვნებს არა მხოლოდ საკუთარ სხეულს, არამედ ყველა საგანს, რომელსაც ბოროტად იყენებს, თვით მის გარემომცველ სტიქიებსაც კი.
ეს წახდენა უმეტესწილად შეუმჩნეველია, მაგრამ ზოგჯერ იმდენად შესაგრძნობი ხდება, რომ ასნებოვნებს თვით ჰაერსაც, რომლითაც იგი სუნთქავდა; სწორედ აქედან წარმოიშობა საყოველთაო ავადმყოფობანი. ახლა წარმოვიდგინოთ სტიქიის მთელი ზიანი, რომელიც ყველა ადამიანის ცოდვითაა წარმოქმნილი; დავამატოთ ეს იმ ზიანსა და შხამს, რომლითაც ასნებოვნებენ ხილულ სამყაროს განდევნილი სულები. ამის შემდეგ წარმოვიდგინოთ, რომ სამყაროს უკანასკნელ დღეს ყველა საგნის განახლებისას ცოდვებისაგან წამხდარი და შხამიანი ბუნების ძალთა ნაწილი გამოეყოფა ახალს, განწმენდილსა და ღვთის ნათელ სამყაროს – შხამისა და ხრწნილების როგორი გროვა წარმოიქმნება მაშინ! ცეცხლისა და ალის უზარმაზარი ოკეანე! და აი, სტიქიაც, რომელშიც დამკვიდრდებიან განკვეთილი სულები!
ასეთ განმარტებას განსაკუთრებული განზრახვითა და მიზნით გაძლევთ, რათა ნათქვამის ჭეშმარიტებაში დასარწმუნებლად წარმოვიდგინოთ სიმართლე და ურწმუნოებასა და თვითნებობას გამოვაცალოთ საფუძველი იმის დასამტკიცებლად, რომ ღვთის სიტყვა ჩვენი მომავალი მდგომარეობის შესახებ მხოლოდ გონებისათვის მიუწვდომელ საიდუმლოებებს გვთავაზობს. ჩვენი მიზანია, გავფანტოთ ბნელი და ცრუ აზრი, თითქოსდა შემოქმედი უშუალოდ თვითონ დატანჯავს ქმნილებებს თავისი ყოვლისშემძლეობით. არა, მარადიული სიყვარული არ ტანჯავს და არც ძალუძს ვინმეს დატანჯვა. ამქვეყნადაც და ჯოჯოხეთშიც ტანჯავს, აწამებს, წვავს მხოლოდ ცოდვა. უფალს არც სიკვდილი შეუქმნია, არც ჯოჯოხეთი: ისინი ცოდვამ წარმოშვა.
ეკლესიის ძველ მასწავლებელთა (ტერტულიანე, წმინდა გრიგოლ ნოსელი, წმინდა იოანე ოქროპირი, წმინდა ბასილი დიდი) წარმოდგენით, ჯოჯოხეთის ცეცხლს არაფერი ექნება საერთო აქაურთან, ჩვენთვის ცნობილთან: იგი დაწვავს, მაგრამ არაფერი დაიწვება და მოისპობა, ცოდვილთა მხოლოდ სხეულებზე კი არა, სულებზეც იმოქმედებს, თვით უსხეულო სულებზე – დემონებზეც კი. ეს ცეცხლი ბნელი, ნათელს მოკლებული და საიდუმლო იქნება. წმინდა იოანე დამასკელი მარადიულ ცეცხლზე ასე წერს: „ცოდვილნი მარადიულ ცეცხლში ჩავარდებიან, მაგრამ არა ისეთ არსებითში, როგორიც ჩვენ გვაქვს, არამედ ისეთში, როგორიც მხოლოდ ღვთისთვისაა ცნობილი".
წმიდა წერილი ცოდვილთა მდგომარეობას ჯოჯოხეთში წარმოგვიდგენს მატლებით განუწყვეტელი ტანჯვის სახით: „მატლი მათი არა მოაკლდების" (მარკ. 9,44). მაგრამ რა არის ეს მოუკლებელი მატლი? ეს გამოთქმა მეტაფორული აზრითაა გადმოცემული თუ პირდაპირი გაგებით? ეკლესიის ზოგიერთი მამა (წმინდა ამბროსი მედიოლანელი) წმიდა წერილის ამ ადგილს გადატანითი აზრით იგებს და განმარტავს, რომ მოუკლებელი მატლი სინდისის შინაგან ქენჯნას ნიშნავს.
ათონურ და ბერძნულ გარდამოცემებში არის ასეთი თხრობა მოუკლებელი მატლის შესახებ: ორი მეგობარი თავდაპირველად ფუფუნების, გარყვნილებისა და ხორციელ ვნებათა აღსრულების ფართო გზას მიუყვებოდა; სახარებისეული მდიდრის მსგავსად, „იხარებდა დღითი-დღედ ბრწყინვალედ" (ლუკა 16,19). ერთ მათგანს, ღვთაებრივი სიტყვის ძალით, საკუთარი ცოდვების გამო გულის ისეთი შემუსვრილობა დაეწყო, რომ მისი გული ვეღარ იტევდა შეძრწუნებული სინდისის ყვედრებასა და მორეული გრძნობების სითბოს; გულწრფელად მონანულმა ღვთის წინაშე დადო აღთქმა, რომ ყოველივე მიწიერს მიატოვებდა და ბერად აღიკვეცებოდა; მეორე კი, პირიქით, თავისი გარყვნილი გულის გამოსწორების ნაცვლად, სულ უფრო მეტად სასტიკი ხდებოდა, მეტ ბოროტებას ჩადიოდა და სახარებისეულ ჭეშმარიტებებს დასცინოდა. ბერმა ერისკაცზე მეტხანს იცოცხლა და როდესაც ეს უკანასკნელი გარდაიცვალა, მისმა მეგობარმა მოისურვა, შეეტყო მისი სულის მდგომარეობა სიკვდილის შემდეგ.
დიდხანს და ჭეშმარიტი რწმენით ლოცულობდა ბერი ამისთვის ღვთის წინაშე და თავისი ლოცვის აღსრულებას უფლის წმიდა ნებას მიანდობდა. უფალმა შეისმინა მისი და რამდენიმე დღის შემდეგ ბერს ძილში მისი გარდაცვლილი მეგობარი გამოეცხადა.
- რაო, ძმაო, კარგად ხარ? – ჰკითხა მისი ნახვით გახარებულმა ბერმა.
- გინდა ამის ცოდნა? – ოხვრით მიუგო გარდაცვლილმა, – ვაი მე, საბრალოს! მოუკლებელი მატლი მხრავს და სამუდამოდ არ მაძლევს საშველს!
- რა ტანჯვაა ეს? – გამოკითხვა განაგრძო ბერმა.
- ეს აუტანელი ტანჯვაა! – წამოიძახა გარდაცვლილმა, – მაგრამ ვერაფერს გააწყობ: ღვთის რისხვას ვერ გაექცევი. ახლა შენი ლოცვით თავისუფლება მომეცა და თუ გსურს, გიჩვენებ ამ ტანჯვას; ოღონდ სრულად გინდა ამის ნახვა თუ მხოლოდ ნაწილობრივ? ჩემი ტანჯვის სრულად ხილვას ვერ გაუძლებ; ასე რომ, მხოლოდ ნაწილი გამოსცადე და შეიტყვე.
ამ სიტყვებზე გარდაცვლილმა თავისი კაბის ბოლო მუხლებამდე აიწია და საშინელებამ და სიმყრალემ ისე თავზარი დასცა მძინარე ბერს, რომ მას მყისიერად გაეღვიძა. მთელი ფეხი, რომელიც მეგობარმა უჩვენა, საშინელი მატლებით იყო დაფარული, ჭრილობებიდან კი ისეთი საშინელი სიმყრალე ამოდიოდა, რომ მას ვერც სიტყვა გადმოსცემს და ვერც კალამი. ამ ჯოჯოხეთურმა სუნმა ისე აავსო ბერის სენაკი, რომ ძლივს შეძლო იქიდან გამოქცევა და ზურგს უკან კარიც ვერ დაკეტა, რის გამოც სუნი მთელ მონასტერში გავრცელდა: მან ყველა სენაკში შეაღწია და შეშინებული ბერები ვერ ხვდებოდნენ, რას ნიშნავდა ეს. ჯოჯოხეთური სუნი დიდი ხნის განმავლობაში არ ქრებოდა; ამიტომ ძმობა იძულებული გახდა, მონასტერი მიეტოვებინა და სხვა ადგილას ეძებნა თავშესაფარი; გარდაცვლილის მეგობარი კი ვეღარ თავისუფლდებოდა ამ ჯოჯოხეთური სუნისაგან, რომელიც არც ხელიდან შორდებოდა და მისი ჩახშობა ვერანაირი სურნელებით ვერ შეძლო. აი, რას ნიშნავს მოუკლებელი მატლი.
მოუკლებელი მატლისაგან ეს ტანჯვა კი სულ მეტი ძალითა და სისატიკით განახლდება და განუწყვეტლივ დატანჯავს ცოდვილს!
ღვთის სიტყვა აღგვიწერს ცოდვილთა განუწყვეტელ ტანჯვას ჯოჯოხეთში (ლუკა 16,23); მაგრამ რა ჯოჯოხეთია ეს და რა მოიაზრება ამ სახელწოდებაში? წმიდა წერილი ჯოჯოხეთს „სულთა საპყრობილეს" უწოდებს (1 პეტრე 3,19).
ასე რომ, ჯოჯოხეთი საპყრობილეა და თანაც ყველაზე საშინელი, ცეცხლოვანი. ამ ჯოჯოხეთურ ცეცხლში ჩავარდებიან საბრალო განკიცხულნი, ცეცხლის უფსკრული კი მათ ყოველი მხრიდან შთანთქავს. იქ ყოველი არსება განსაკუთრებულად დაიტანჯება: თვალები სიბნელისა და კვამლისაგან, ამასთანავე სხვა ცოდვილთა და დემონთა თანამყოფობისაგან ევნებიან; ყურები გაიგონებენ მხოლოდ განუწყვეტელ ქვითინს, წუწუნსა და წყევლას; ყნოსვა დამწვარ სხეულთა სიმყრალით შეწუხდება; გემოვნება – ძლიერი წყურვილისა და საშინელი შიმშილისაგან, როდესაც ერთ წვეთ წყალსაც კი ვერ მიიღებენ ტანჯვის შესამსუბუქებლად. ამიტომაც ეს ცეცხლში ვნებული, საშინელი სასჯელით გატანჯული საბრალო ტყვენი ტირიან, კვნესიან, ქვითინებენ, სასოწარკვეთილებაში ვარდებიან, მაგრამ ვერ პოულობენ და ვერც ვერასოდეს იპოვიან შემსუბუქებასა და ნუგეშს.
საშინელებისა და შიშის ამ ადგილას სულის ყველა ძალა ტანჯვას განიცდის. მეხსიერება დაიტანჯება ცოდვების მოგონებებითა და სინდისის ქენჯნით. იგი მატლივით მუდამ გამოხრავს განკიცხულს და შეახსენებს, რისთვის, რომელი უღირსი და უბადრუკი სიამოვნებისათვის დაიღუპა თავი საკუთარი ნებით. მაშინ რად მოეჩვენება ადამიანს ეს სიამოვნებანი, როდესაც ათასობით და მილიონობით წელს ჯოჯოხეთში გაატარებს? ეს მოუკლებელი მატლი გაახსენებს მას იმ დროს, რომელიც ღმერთმა გამოსწორებისათვის მისცა, საშუალებები, მოყვასთა კეთილი მაგალითები, დაპირებანი, რომლებსაც იგი იძლეოდა და არ ასრულებდა – ცხონებისათვის; ამასთან ერთად, იგი იხილავს იმასაც, რომ უკვე ვეღარ გადაურჩება სამუდამო დაღუპვას. განკიცხულის ნება მუდმივად წინააღმდეგობას განიცდის: ადამიანს არასოდეს ექნება ის, რაც მას სურს, და მუდამ ექნება მხოლოდ ის, რასაც არ ისურვებდა. გონება შეიცნობს, რა დიდ მადლს მოაკლდა ცოდვილი და რაოდენ დიდია ბოროტება, რომელსაც იგი ადრე არაფრად აგდებდა.
ჯოჯოხეთში ტანჯვას დასასრული არა აქვს. იქ სხვადასხვაგვარად და მარადიულად იტანჯებიან. გაივლის ტანჯვის ასი წელი, ათასი, მილიონი წელი და საუკუნე, ტანჯვა კი სულ უფრო ახალი და მრავალფეროვანი იქნება. თუ ანგელოზი ცოდვილს მიუტანდა ამბავს, რომ უფალი გაათავისუფლებს ჯოჯოხეთისაგან, როდესაც იმდენი მილიონი საუკუნე გავა, რამდენი წვეთი წყალიცაა ზღვაში, რამდენი ქვიშის მარცვალიცაა მიწზე, – მაშინაც კი საბრალო ცოდვილი უფრო დიდ სიხარულს შეიგრძნობდა ამ ამბის გამო, ვიდრე ადამიანი, რომელსაც უეცრად გამოუცხადებდნენ, რომ იგი დიდი სახელმწიფოს მეფედაა დადგენილი. ეს სამართლიანია, რამეთუ ცოდვილი იტყოდა: მართალია, მრავალი საუკუნის განმავლობაში ველოდი, მაგრამ ბოლოს და ბოლოს დადგება დღე, როდესაც ჩემი ტანჯვა დასრულდება. მაგრამ არა! რამდენი საუკუნეც არ უნდა გავიდეს, ჯო
|
