+

„ქრისტეს მეორედ მოსვლა ამ ქვეყნად... ამქვეყნიური ცხოვრების დასასრული... საყოველთაო აღდგომა მკვდრეთით და ყოველი ადამიანის წარდგომა ღვთის სამსჯავროზე... ყოველივე ამას, აი, უკვე ორი ათასი წელია მოელის ქრისტიანული კაცობრიობა, რადგან ღმერთის გარდა არავინ იცის, როდის მოხდება ეს. ზუსტი დრო არავინ უწყის, მაგრამ ნიშნები მეორედ მოსვლისა წმიდა სახარებაში მკაფიოდაა ჩამოთვლილი. ეს ნიშნებია: მიწისძვრები, სხვა ბუნებრივი კატაკლიზმები, ადამიანთა მასიური დაღუპვანი, შიმშილობანი, ომები და „ამბავნი ბრძოლათანი“, სისხლიანი ეთნოკონფლიქტები („და აღსდგეს ნათესავი ნათესავსა ზედა“) და სხვა. მაგრამ უმთავრესი ნიშანი მოახლოებული მეორედ მოსვლისა არის საყოველთაო ურწმუნოების გავრცელება და ამქვეყნად დიდი ქრისტემტყუარის - ანტიქრისტეს გამოჩენა, რომელიც თავს ჭეშმარიტ მესიად, ამსოფლად მოვლენილ ღმერთად გამოაცხადებს, თითქმის მთელს დედამიწაზე გაბატონდება, მრავალ ურწმუნო თუ მცირედ მორწმუნე ადამიანს შეაცდენს და კაცობრიობის დიდ ნაწილს დაღუპავს. მისი გამოჩენა მოხდება შვიდი წლით ადრე ქვეყნის დასასრულამდე და ქრისტეს მეორედ მოსვლამდე...“

***

უფალი იესო ქრისტე ბრძანებს: „...ამას კლდესა ზედა აღვაშენო ეკლესიაი ჩემი და ბჭენი ჯოჯოხეთისანი ვერ ერეოდიან მას“ (მათე 16,18). რას ნიშნავს ეს გამოთქმა - „ბჭენი ჯოჯოხეთისანი?“

წინათ იუდეველებს ჩვეულებად ჰქონდათ უხუცესთა წინამძღოლობით ქალაქის კარიბჭესთან შეკრებილიყვნენ და თავიანთი ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი საკითხები იქ განეხილათ. აქ მსჯელობდნენ სარწმუნოებრივ, პოლიტიკურ, სამართლებრივ და სხვა საზოგადო საქმეებზე. ასეთი თავყრილობა იყო ერთგვარი უზენაესი სამსჯავრო თუ საბჭო ნებისმიერი მნიშვნელოვანი საქმის გადაწყვეტისას: ერის რჩეულთა პირით აქვე ეუწყებოდა ხოლმე ხალხს ღვთის ნებაც, უწყებული მათდა საღვთო გამოცხადებისა და ნათელხილვის გზით. ყოველივე ამის გამო კარიბჭესთან გამართულ თავყრილობას ხალხში უდიდესი ავტორიტეტი გააჩნდა. იუდეველთა ამ ჩვეულებაზე ცნობები საღვთო წერილშიც მოიპოვება: იგი რუთის წიგნშია ნახსენები (თავი 4. 1 და 11 მუხლები). ხოლო სოლომონის იგავნი, როცა ღირსეულ ცოლს - „მხნე დედაკაცს“ გვიხასიათებს, შემდეგს გვაუწყებს: „სახედაც არნ ბჭეთა ქმარი მისი, რაჟამს დაშჯდის კრებულთა შორის მოხუცებულთა და მკვიდრთა ქვეყანისათა“ (იგ. 31,23), ანუ საზოგადოების ნდობით სარგებლობს და მნიშვნელოვან თავყრილობებში ქმედით მონაწილეობას იღებსო.

ზემოთქმულის გათვალისწინებით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ უფლის ეს სიტყვები - „ბჭენი ჯოჯოხეთისანი“ უბრალოდ ჯოჯოხეთის ძალებს კი არ აღნიშნავენ მხოლოდ, არამედ ჯოჯოხეთის თვით უმთავრეს ძალთა, წყვდიადის უბოროტეს შესაკრებელს, მის ყველაზე მნიშვნელოვან და ქმედით ნაწილს, რომლის მიზანიც ქრისტეს წმიდა ეკლესიასთან ბრძოლაა. ასე რომ, ეკლესია და ჯოჯოხეთი ერთმანეთთან მებრძოლ ორ საპირისპირო ძალად წარმოსდგებიან და, როგორც ვიცით, ამ ბრძოლაში ეკლესია უძლეველია, რადგან „ბჭენი ჯოჯოხეთისანი ვერ ერეოდიან მას“.

ქრისტეს ეკლესიასთან ბრძოლის ეს გეგმა, ანუ ჯოჯოხეთის ძალთა უმთავრესი მიზანი - მზადება მომავალი გადამწყვეტი ბრძოლისათვის - საღმრთო წერილშია მოცემული გამოთქმით - „საიდუმლო უსჯულოებისა“ (II თესალონიკ. 2,7). უსჯულოების ეს საიდუმლო საუკუნეთა მანძილზე მოქმედებდა ეკლესიისა და ჭეშმარიტი სარწმუნოების წინააღმდეგ და ამქვეყნად კაცობრიობის უბოროტესი მტრის - ანტიქრისტეს გამოჩენით უნდა დასრულდეს (II თესალონიკ. 2,8).

ანტიქრისტეს ამქვეყნად მოსვლა და გამეფება შესაძლებელი გახდება საყოველთაო აპოსტასიის, ანუ ჭეშმარიტი რწმენისაგან ადამიანთა დიდი განდგომილების ჟამს, როცა ღვთაებრივი ძალა მოაკლდება და აღარ შეეწევა კაცობრიობის უდიდეს ნაწილს.

ამასთან დაკავშირებით წმიდა დანიელ წინასწარმეტყელი შემდეგს გვიწინასწარმეტყველებს: „და უკანასკნელთა ზე მეფობისა მათისათა განსრულებასა ცოდვათა მათთასა აღდგეს მეფე ურცხვინოი პირითა და გულისხმის-მყოფელი წინადადებათაი (ანუ მზაკვარებისა), და მტკიცე იყოს ძალი მისი და არა ძალითა მისითა, და საკვირველნი განხრწნეს, და წარემართოს, და ყოს, და განხრწნეს ძლიერნი და ერი წმიდაი“ (დან. 8,23-24). პავლე მოციქულიც გვასწავლის ანტიქრისტესათვის, „რომლისა-იგი მოსვლაი არს შეწევნითა ეშმაკისაითა ყოვლისავე ძალითა და ნიშნებითა ტყუილისათა“ (II თესალონიკ. 2,9).

ანტიქრისტეს პიროვნებაში თავს მოიყრის ბოროტება მთელი თავისი სისრულით და ძალით, რაც კი შეიძლება ზიდოს ადამიანთა ბუნებამ. როგორც კაცობრივ ხეზე ყველაზე წმიდა და სრულყოფილი ნაყოფის - ღვთისმშობლის გამოსაღებად აუცილებელი იყო ათასწლოვანი სრულყოფა-განვითარება კეთილი ადამიანური თესლისა, ასევე ყველაზე ბილწი ნაყოფის გასაღებადაც, მთელს სატანურ ბოროტებას რომ დაიტევს თავში, აუცილებელი გახდება მრავალი თაობის ბოროტი ძალისხმევა კაცობრივი ბუნების უკიდურეს გახრწნილებასა და წაბილწვაში, რასაც თან ახალვს ქრისტესადმი უგონო სიძულვილი და მისი წმიდა ეკლესიის წინააღმდეგ უგვანო ბრძოლა. მაშასადამე, შეიძლება ითქვას, რომ ბოროტება, ანტიქრისტეს უწმიდურ წინაპართა გრძელ რიგში დაგროვილი და ყოველი ახალი თაობის მიერ მზარდი ძალით გადაცემული, თვით ანტიქრისტეს პიროვნებაში არნახულ ძალას მიაღწევს, ისეთს, როგორიც კი შეუძლია ბუნებას ადამიანისა ზიდოს და გამოავლინოს. საერთოდაც, მთელ კაცთა მოდგმაში ოდით არსებული ბოროტება მასში განვითარების ზღვარს მიაღწევს. ამასთანავე, ცხადია, რომ საზოგადოდ, ადამიანის ბოროტი ნების გაძლიერების კვლავ ეშმაკის თანადგომაც იზრდება მისადმი და მზაკვრისათვის ამ უკანასკნელის სული სულ უფრო მისაწვდომი ხდება. ამიტომაც, რადგან ანტიქრისტეში საკუთარი ბოროტი ნება და უმსგავსოება განვითარების ზღვარს მიაღწევს, ამის კვალად ეშმაკის დამოკიდებულებაც მისდამი უაღრესად პირდაპირი, უშუალო გახდება. ეს კი იმაში გამოიხატება, რომ ანტიქრისტეს პიროვნებაში ანუ მისი სახით განუწყვეტლივ იმოქმედებს თვით ეშმაკი. ეკლესიის დიდი მამა იოანე დამასკელი ამასთან დაკავშირებით შემდეგს ამბობს: „წინდაწინვე უწყის რა მომავალი გარდაქცეულება - დამახინჯება ანტიქრისტეს ნებისა, ღმერთი დაუშვებს იმას, რომ ამ ადამიანში ეშმაკი შესახლდეს“ („ზუსტი გადმოცემა მართლმადიდებელი სარწმუნოებისა“. წგ.IV, თ.26 - ანტიქრისტესათვის). იგივეს გვასწავლის წმიდა კირილე იერუსალიმელიც („კათაკმეველთა დასამოძღვრავად“ V,14). წმიდა ანდრია კესარიელი კი თავის „თარგმანებაში გამოცხადებისა“ ამბობს, რომ ანტიქრისტე, იგივე ანტეი, როგორც იგი უწოდებს „...აღმოვიდეს ბნელთა მათგან ადგილთა, სადა-იგი ეშმაკი დაშჯილ არს“ (11,7-8). ნეტარი თეოდორიტეც ამბობს, რომ „ქრისტეს მეორედ მოსვლამდე ქვეყანაზე გამოჩნდება ადამიანური ბუნებით შემოსილი მტერი კაცთა მოდგმისა და მოწინააღმდეგე ღმერთისა, დემონი, რომელიც მიიტაცებს და მიითვისებს ღვთის სახელს“ („საღმრთო დოგმატთა მოკლე გადმოცემა“). ლაქცანტიუსი, გეზიქე და ნეტარი იერონიმე ანტიქრისტეს სატანის ძეს უწოდებენ.

თანახმად ეკლესიის წმიდა მამათა ასეთი სწავლებისა, ანტიქრისტეს ცხოვრებაში შეუძლებელია ვივარაუდოთ თუნდაც ერთი ისეთი ჟამი, როცა იგი თავისუფალი იქნებოდა ეშმაკის ზემოქმედებისაგან. ეშმაკის ეს ზემოქმედება, პირველ ყოვლისა, უნდა გამომჟღავნდეს თვით ანტიქრისტეს დაბადებაში, ანუ იმაშიც, რომ მისი ჩასახვაც კი თავისი სიბილწით (საიდუმლო მრუშობით) განსაკუთრებული და არგაგონილი იქნება. „შებილწული ქალწულისაგან ნამდვილად იშვება მისი (ანუ ეშმაკის) იარაღი“-ო, ამბობს წმიდა ეფრემ ასური. იგივეს გვიდასტურებს იოანე დამასკელიც... „თვით ეშმაკი კი არ შეიქნება ადამიანად, არამედ იშვება კაცი სიძვისაგან და აღივსება სრული მოქმედებით სატანისა“ („ზუსტი გადმოცემა მართლმადიდებელი სარწმუნოებისა“. წგ.IV, თ.26).

წმიდა მამები: ირინეოსი („მწვალებლობათა წინააღმდეგ“, წგ.V, თ.39), იპოლიტე („სიტყვა ქრისტესა და ანტიქრისტეზე“). აგრეთვე ილარიონი, ამბროსი მედიოლანელი, იერონიმე და ნეტარი ავგუსტინე აღნიშნავდნენ, რომ ანტიქრისტე წარმოიშვება დანის, იაკობის ერთ-ერთი ძის ტომისაგანო. ხორციელის კვირის სვინაქსარში ვკითხულობთ, რომ მოვა ანტიქრისტე და იშვება, სიტყვისაებრ წმიდა იპოლიტე რომაელისა, ბილწი დედაკაცისაგან, ცრუ-ქალწულისაგან, ნათესავისაგან დანისაო.

მსგავსი მტკიცებისათვის საფუძველი თვით საღმრთო წერილშიც მოგვეპოვება; ვნახოთ რას გვასწავლის იგი.

ა) მამამთავარ იაკობის წინასწარმეტყველებაში თავისი თორმეტი ძის გამო, რომელთაც ისრაელის ტომებს დაუდვეს სათავე, დანის შთამომავლობის მომავალი ბედი ისეთი სიტყვებითა მინიშნებული, რაც მხოლოდ ანტიქრისტეს შეიძლება განეკუთვნებოდეს. წმიდა იაკობი ასე ამბობს: „და იყოს დან გველ გზასა ზედა, მზირად მჯდომარე ალავსა, და უკბენდეს ტერფსა ცხენთასა და დაეცეს მხედარი მართლუკუნ“ (დაბადება 49,17).

ბ) წმიდა იერემიას წინასწარმეტყველების წიგნში ნათქვამია: „დანით გვესმა ხმაი სიმახვილისა ცხენთა მისთასა, ხმისაგან ხვივილისა ცხენოსნობისა ცხენთა მისათასა შეიძრა ყოველი ქვეყანა, და მოვიდეს და შეჭამოს ქვეყანა და სავსებაი მისი, ქალაქი და შინა დამკვიდრებულნი მის შორით მით, რამეთუ, აჰა, გამოვავლენ თქვენდამი გველთა მაკვდინებელთა, რომელთა არა არს სახვრაი, და გკბენდნენ თქვენ, - იტყვის უფალი, - უკურნებელად სალმობიერებისა გულისა თქვენისა უღონოქმნულისათა (იერემ. 8,16-18).

გ) იოანეს გამოცხადების (აპოკალიფსის) წინასწარმეტყველებაში, როცა საუბარია ებრაელთა ტომების შესახებ (ღმერთის მონათა და ანგელოზის მიერ „შუბლთა ზედა მათთა დაბეჭდილთა“), ჩამოთვლილია თორმეტი ტომი ისრაელისა იაკობის ძეთა მიხედვით, და მათ შორის არ არის დასახელებული დანი, რომლის ნაცვლად მოხსენიებულია „თესლი ლევისა, ვითარცა სამღველოი“ (ანდრია კესარიელი „თარგმანებაი გამოცხადებისაი“, 7, 4-8).

წმიდა მამათა სწავლებით, ანტიქრისტეს დამკვიდრებისას, ეშმაკი შეეცდება მისი ამქვეყნად გამოჩენა ყველა იმ ნიშან-თვისებით შემოსოს, რაც საღვთო წერილიდან ღმერთის ჭეშმარიტი ძის, უფალ იესო ქრისტეს ამქვეყნად მოვლინების შესახებ ვიცით. ამაზე მიუთითებენ წმიდა კირილე იერუსალიმელი (იხ. მისი სიტყვა „კათაკმეველთა დასამოძღვრად“), წმიდა ეფრემ ასური (39-ე სიტყვა), ნეტარი თეოდორიტე („საღმრთო დოგმატთა მოკლე გადმოცემა“, 23), წმიდა იპოლიტე („სიტყვა ქრისტესა და ანტიქრისტეზე“) და სხვა მოძღვარნი ეკლესიისა. ეჭვი არ არის, რომ თუკი იქნება რაიმე მსგავსება ანტიქრისტესი ჭეშმარიტ ღმერთის ძესთან, ეს მსგავსება მხოლოდ გარეგნული, და თავისი არსით, ცრუ უნდა იყოს, რადგან, როგორც ეს საღმრთო წერილიდან ვიცით, მთელი მისი ცხოვრება, ყოველი მისი საქმე მძვინვარე და მკრეხელური აღდგომა იქნება ქრისტესა და მისი ეკლესიის მიმართ. ანტიქრისტეს ეს გარეგნული, ცრუ მსგავსება უფალთან, პირველყოვლისა, ალბათ, თვით მის დაბადებაში უნდა გამომჟღავნდეს: რადგან უფალი ჩვენი იესო ქრისტე ყოვლადწმიდა ქალწულ მარიამისაგან იშვა ხორციელად, ამიტომ, ეშმაკი თავის იარაღს ქალწულისაგან დაბადებს, ოღონდ არა წმიდა ქალწულისაგან, არამედ აღსავსეს ყოველგვარი მანკიერებითა და სატანური სიბილწით. ასევე, როგორც ჩვენი უფალი ოცდაათ წლამდე უცნობი იყო, ალბათ, ანტიქრისტეც ასეთივე ასაკის შესრულებამდე, საიდუმლოებით მოცული ცხოვრებით იცხოვრებს და მხოლოდ ამის შემდეგ გამოჩნდება სამოქმედო ასპარეზზე. კვალად, როგორც მაცხოვარმა დაიწყო თავისი მხსნელი მსახურება ღვთაებრივი ქადაგებებითა და სასწაულმოქმედებით, ასევე ანტიქრისტეც, თავის ბოროტ და დამღუპველ მსახურებას ცრუ-მოძღვრების ქადაგებით და ცრუსასწაულებით დაწყებს; ამ გზით იგი ადამიანთა ცდუნებას შეეცდება და სამწუხაროდ, მართლაც აცდუნებს. და კიდევ: როგორც უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ ინება საყოველთაოდ, სახალხოდ გამოეცხადებინა თავი, როცა იერუსალიმსა და მის წმიდა ტაძარში საზეიმოდ შევიდა ხალხისაგან განდიდებული ძედ ღმრთისად და მესიად, ასევე ანტიქრისტეც თავს იუდეველთა მესიად გამოაცხადებს და მსოფლიოს თვითმპყრობელ მონარქად გამოცხადდება, ამასთან, ყოველივე ეს აღსრულდება მისი საზეიმო შესვლით იერუსალიმში და ზე-დაჯდომით იერუსალიმის ტაძრის საყდარზე, იმ ტაძრისა, რომელიც თითქმის ორი ათასი წელია დანგრეულია და რომელიც იმ დროისათვის აღდგენილი იქნება (ან თვით ანტიქრისტეს, ანდა მისი მომლოდინე იუდეველების ძალისხმევით).

უფლის საზეიმო შესვლა იერუსალიმში ყველა იმ იუდეველისათვის, ვინც მორწმუნე იყო ამისა, საჯაროდ განაცხადებდა იმას, რომ იესო ქრისტე არის ჭეშმარიტი მესია, რომლის მოსვლაც ამქვეყნად წინასწარ ამცნეს თავის ხალხს ძველი აღთქმის წმიდა წინასწარმეტყველებმა. ამის უეჭველი დადასტურებაა თვით მაცხოვრის სიტყვები, წარმოთქმული მის მიერ იერუსალიმის კარიბჭესთან, როცა იგი „ტიროდა მას ზედა“ ურწმუნოებისათვის: „უკუეთუმცა გეცნა შენ დღესა ამას მშვიდობად შენდა! ხოლო აწ დაეფარა თუალთაგან შენთა“-ო (ლუკა 19,42), ანუ: ნეტავ, დღეს მაინც მიმხვდარიყავი, თუ რა ემსახურება შენს მშვიდობასო და იმ ღირსსახსოვარ დღეს, როცა იუდეველბმა უარყვეს ჭეშმარიტი მესია, საუკუნოდ გადაწყდა ისრაელი ერის ბედი. ასევე იქნება მომავალ დღესაც, ანტიქრისტეს, ანუ ცრუ-მესიის საზეიმო შესვლისას იერუსალიმში: საუკუნოდ და შეუქცევად გადაწყდება მისი თანადროული კაცობრიობის ბედი, უფრო სწორად კი კაცობრიობის დიდი ნაწილისა, რომელიც ხორციელი ცხოვრების გამო სულიერი გულისხმისყოფის უნარს მოკლებული იქნება და ამის გამო ანტიქრისტეს ჭეშმარიტ მესიად და მხსნელად მიიღებს. ნეტარ არს იგი, ვინც ამ უკანასკნელ დღეს, რომელსაც ღმერთი საბოლოო თვითგამორკვევისთვის ადამიანებს მიმადლებს, შესძლებს ანტიქრისტეში დაინახოს სატანის მსახური და არა ღმრთისა და ამის ძალით იხსნას თავი დაღუპვისაგან, რაც კაცობრიობის უდიდეს ნაწილს, ანტიქრისტეს მიმღებსა და ჭეშმარიტ ღმერთად მაღიარებელს, უცილობლად მოელის.

დაბოლოს, როგორც უფალმა გამოუცხადა თავი ამ ქვეყანას, როცა თავისი მსახურება საკვირველად აღასრულა, იყო რა ჭეშმარიტი წინასწარმეტყველი, ჭეშმარიტი მეუფე და ჭეშმარიტი პირველმღვდელმთავარი, ასევე ანტიქრისტეც შეეცდება თავის პიროვნებაში სრულიად გააერთიანოს ეს სამმაგი ძალაუფლება და ასე აღასრულოს დამღუპველი მსახურება; ანუ იგი კაცობრიობის დიდი ნაწილისთვის გახდება ყველაზე დიდი, ავტორიტეტული მოძღვარი და მასწავლებელი, თავს გამოაცხადებს მთელი მსოფლიოს მეუფე-მონარქად და მსოფლიოში არსებული ყველა სარწმუნოებისა და აღმსარებლობის პირველ მღვდელმთავრად; ამასთანავე, შემაძრწუნებელი ზემოქმედებით, ანტიქრისტე ყველა ადამიანისაგან ღვთის საფერ პატივსა და თაყვანისცემას მოითხოვს და ნეტარ იყვნენ ის მცირედნი, რომელნიც სიკვდილის შიშის წინაშეც არ სცემენ მას თაყვანს! საღმრთო წერილის, საეკლესიო გადმოცემისა და წმიდა მამათა გამონათქვამების გათვალისწინებით, ანტიქრისტეს მთელი მომავალი ცხოვრება და მოქმედება შეიძლება სამი უმთავრესი პერიოდის სახით განვიხილოთ.

პირველი პერიოდი. ეს პერიოდი ანტიქრისტეს ცხოვრებისა და მისი ბილწი დაბადებიდან სამოქმედო ასპარეზზე გამოჩენის მომენტამდე, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, საიდუმლოდ გაივლის ფარულ უცნობელობაში. როგორც იოანე დამასკელი ამბობს: „იგი (ანუ ანტიქრისტე) სიძვისაგან იშვება, ფარულად აღიზრდება, უეცრად აღდგება, ყოველივეს აღაშფოთებს და მეფე გახდება“ („ზუსტი გადმოცემა მართლმადიდებელი სარწმუნოებისა“. წგ.IV, თ.26).

თავისი მოქმედების ამ პერიოდში ანტიქრისტე არავითარ ძალადობას არ მიმართავს და ეცდება თავისი პირფერული, მოჩვენებით სათნოების გამოვლინებით ადამიანთა ნდობა და კეთილგანწყობა მოტყუებით მოიპოვოს. როგორც იოანე დამასკელი ამბობს, თავისი მეფობის, ანდა უფრო სწორედ, ტირანიის დასაწყისში იგი (ანტიქრისტე) წმიდანობის ნიღბით შეიმოსება, ხოლო, როცა მომძლავრდება და გაიმარჯვებს, დაიწყებს ღვთის ეკლესიის დევნას და მთელს თავის ბოროტებას გამოამჟღავნებს („ზუსტი გადმოცემა მართლმადიდებელი სარწმუნოებისა“. წგ.IV, თ.26). წმიდა ეფრემ ასური გვასწავლის: ანტიქრისტე „მოვა იმგვარი სახით, რომ ამქვეყნად ყველა აცდუნოს - მოვა მდაბალი, მშვიდი, მოძულე - როგორც ამას თვით იტყვის - სიცრუისა, უარმყოფელი კერპებისა და ვითომცდა კეთილმსახურებას შედგომილი, გარეგნულად კეთილი, გლახაკთმოყვარე, უაღრესად კეთილსახიერი, ყოველ საქმეში მტკიცე და თანმიმდევრული, ყველასადმი მოწყალე, ალერსიანი, ხოლო განსაკუთრებით მოყვარე და პატივისმცემელი იუდეველებისა, რადგან მის ამქვეყნად გამოჩენას ყველაზე მეტად ისინი მოელიან... ასე აღასრულებს იგი თავის მზაკვრულ საქმეს იმ მიზნით, რომ ყველას სათნო ეყოს და თავი შეაყვაროს. იგი არავისგან არ მიიღებს ხოლმე ძღვენს, ილაპარაკებს მშვიდად, რისხვის გარეშე, არავის აჩვენებს პირქუშ სახეს, და გარეგნულად კეთილმსახური შეუდგება მთელი ქვეყნის ცდუნებას მანამდე, სანამ მასზე სრულიად არ გაბატონდება“ (XVI სიტყვა).

ქრისტეს ეკლესიის დიდი სულიერი მოღვაწეების, წმიდა მოსაგრე მამების უმდიდრესი ასკეტური გამოცდილებით ცნობილია, რომ, როცა ეშმაკს ძალა არ შესწევს თავისი ბოროტი მანქანებით მოსაგრეს პირდაპირ სძლიოს, რადგან მის მედგარ წინააღმდეგობას აწყდება, მაშინ იგი სახეს იცვლის და უწინდელი ბოროტი სულის სანაცვლოდ მოდის სხვა, უძლიერესი მანქანებით, ანუ მოდის ისეთი ეშმაკი, რომელიც პავლე მოციქულის სიტყვით „იცვალვისვე ანგელოზად ნათლისა; (II კორ. 11,14) და ამ სახით ცდილობს წმიდა მოსაგრის ნდობა და კეთილგანწყობა მოიპოვოს, ხოლო, თუ ამას მოახერხებს, მაშინ თავის მსხვერპლს საბოლოო დაღუპვისკენ იოლად გაიტაცებს. ამიტომაც შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, ბოლშევიზმის სახით მოვლენილი ყოვლადსაძაგელი შავბნელი ეშმაკის შემდგომ რა იოლად და რა სწრაფად მოიპოვებს ანტიქრისტეს „ნათლის ანგელოზად“ შეცვლილი სახე სულიერად დაბრმავებული კაცობრიობის საყოველთაო კეთილგანწყობასა და ნდობას! ასეთი მუხანათური მოტყუების შედეგად თვით კაცობრიობის სულიერი განწყობილებაში „აღმოცენდება მოთხოვნილება ანტიქრისტეს მოწვევისა; საზოგადოებაში გაისმება მოწოდების ხმა, მიმართული გენიოსთა შორის გენიოსის აღსაზევებლად, რომელიც შეძლებდა მატერიალური განვითარება და ამქვეყნიური კეთილდღეობა უმაღლეს საფეხურზე აეყვანა და მთელს ქვეყნიერებაზე ბედნიერი ცხოვრება დაემკვიდრებინა“ (ეპისკოპოსი ეგნატე ბრიანჩანინოვი, ტ.IV, გვ. 313). ამ პერიოდში ანტიქრისტეს პირმოთნეობას საზღვარი არ ექნება. იგი თავისი ბოროტი მიზნების განხორციელების გზაზე იმასაც კი იზამს, რომ ქრისტეს ჭეშმარიტ მორწმუნეებს - მართლმადიდებლებს დაუტკბება და არათუ მათ მოწინააღმდეგედ და ბოროტისმყოფელად გამოავლენს თავს, არამედ პირიქითაც - გამოთქვამს მზადყოფნას იყოს მათი მფარველი! თავისი გარეგანი, ყველასათვის საჩინო ცხოვრებით, იგი შეეცდება ყოველივეში თვით უფალ იესო ქრისტეს მიბაძოს. უმრავლოსობა ქრისტიანული აღმსარებლობის მიმდევრებისა (ძირითადად არამართლმადიდებლები), რომელნიც ამ უდიდესი განსაცდელებით აღსავსე ჟამს ეკლესიის წმიდა სულიერი გონიერებით კი არ იხელმძღვანელებენ, არამედ ამქვეყნიური, ხორციელი სიბრძნით, ვერ დაინახავენ ყოველივე ამაში საცდურს, უმზაკვრეს ტყუილს და თავისდა საუბედუროდ, ანტიქრისტეს ამქვეყნად მეორედ მოსულ ქრისტედ აღიარებენ.

სოლოვკების მონასტრის მონაზვნები ღირსი მამა ზოსიმეს მოწაფეებისადმი პასუხს გადმოგვცემენ. მოწაფეებმა ჰკითხეს მოძღვარს - როგორ უნდა შევიცნოთ ანტიქრისტე, როცა ის ამ ქვეყნად გამოჩნდება? ზოსიმეს მათთვის ასეთი პასუხი გაუცია: „როგორც კი გაიგონებთ ამბავს, რომ ამა ქვეყანას ქრისტე მეორედ მოევლინა, უწყოდეთ, რომ ეს - ანტიქრისტე იქნება!“ მართლაც, ამაზე ზუსტად და კარგად შეუძლებელია ითქვას. „მსოფლიო, ანუ კაცობრიობა ვერ იცნობს ანტიქრისტეს და მას ჭეშმარიტ მესიად - ქრისტედ აღიარებს...და ეს მაშინ, როცა ჭეშმარიტი მეორედ მოსვლის ჟამს ამქვეყნად არ იქნება საჭირო, ადამიანებმა ერთმანეთს გადასცენ ამბავი ღმერთის ძის ძლევამოსილად შემოსვლისა, უფრო მეტიც - ასეთი რამ მაშინ შეუძლებელი იქნება, რადგან მაცხოვარი მოვა ანაზდეულად, უეცრად, ჭეშმარიტი ძე ღვთისა მთელი თავისი ყოვლადძლიერებით და დიდებით მოევლინება ყოველ ადამიანს (ცოცხალსაც და შესვენებულსაც) და მთელს ქვეყნიერებას ერთდროულად, ერთ ჟამს (ეპისკოპოსი ეგნატე ბრიანჩანინოვი, ტ.IV, გვ. 275). და აკი უფალი იესო ქრისტე გვაფრთხილებს სახარებაში: „მაშინ უკეთუ ვინმე გრქუას თქუენ: აჰა, აქა არს ქრისტე, გინა იქი, ნუ გრწამნ. რამეთუ აღდგენ ქრისტე-მტყუვარნი და ცრუ-წინასწარმეტყველნი და ჰყოფდნენ სასწაულებსა დიდ-დიდსა და ნიშებსა, ვიდრე ცდუნებადმდე, უკუეთუმცა შეუძლეს, რჩეულთა მათცა. აჰა, ესერა წინაისწარ გარქუ თქუენ. უკუეთუ გრქუან თქუენ: აჰა, უდაბნოსა არს, ნუ განხუალთ; აჰა, ესერა საუნჯეთა შინა არს ნუ გრწამნ. რამეთუ ვითარცა ელვაი რაი გამობრწყინდის მზისა - აღმოსავალით და ჩანან ვიდრე დასავალადმდე, ეგრეთ იყოს მოსლვაი ძისა კაცისაი“ (მათე 24, 23-27, ლუკა 17,23-24).

ადამიანთა საცდუნებლად ანტიქრისტე მრავალ სასწაულსაც მოახდენს, რომელნიც თავისი არსით, ცრუ იქნება. როგორც პავლე მოციქული გვასწავლის, მაშინ (ანუ ქრისტეს ამქვეყნად მეორედ მოსვლის ჟამს) გამოჩნდეს უსჯულოი იგი, რომელი იგი უფალმა აღხოცოს სულითა პირისა მისისაითა, რომლისა - იგი მოსლვაი არს შეწევნითა ეშმაკისაითა, ყოველსავე ძალითა და ნიშებითა სასწაულებითა ტყუილისათა (II თესალონიკ. 2,8-9). ამასთან დაკავშირებით, წმიდა კირილე იერუსალიმელი წერს: „რაკიღა მამაა სიცრუისა, იგი (ანტიქრისტე) ცრუ ქმედებათა გზით აცდუნებს ადამიანთა წარმოსახვას ისე, რომ ისინი იფიქრებენ - ნამდვილად კაცის მკვდრეთით აღდგინების მომსწრენი ვართო. იმ დროს, როცა იგი სულაც არ იქნება მკვდრეთით აღმდგარი. მოეჩვენებათ, რომ ნამდვილად ვხედავთ: „მკელობელთ - გამართულად მავალთ. ბრმებს - თვალახელილთ. მაშინ, როცა არავითარი სასწაულებრივი კურნება იქ მის მიერ აღსრულებული არ იქნება“ („კათაკმეველთა დასამოძღვრად“ XV, 14. გვ.321).

ანტიქრისტეს ყველა ამ ქმედებას - მის ქადაგება-მოძღვრებას, მის ცრუსასწაულებს და, საერთოდაც, მთელს მის პირმოთნე, მოჩვენებით - სათნო ცხოვრებას, ერთი მიზანი ექნება - მსოფლიო ძალაუფლების მიტაცება და ყველა ხალხსა და ქვეყანაზე გაბატონება. პირველ ეტაპს ამ ბოროტ გზაზე იუდეველთაგან აღიარების მიღწევა და მათი მხარდაჭერის მოპოვება შეადგენს. ანტიქრისტე ყველა ღონეს იხმარს იმისათვის, რომ იუდეველებმა იგი თავიანთ აღთქმულ მესიად აღიარონ, პირველ ყოვლისა, ანტიქრისტე შესძლებს დაასრულოს იუდეველური სახელმწიფოს მიერ აგებული წმიდა ტაძრის ხალახლად აღმართვა. ხორციელის კვირის სვინაქსარში ამასთან დაკავშირებით ნათქვამია, რომ მაშინ (ანუ ამა ქვეყნის უკანასკნელ დღეებში) იიძულება იგი (ანუ ანტიქრისტე) კაცთაგან, და ყოველგნით მეფედ გამოცხადდება და დიდად შეიყვარებს მას ებრაელთა ტომი და მიაღწევს იგი იერუსალიმს და აღმართავს მათს ტაძარს.

მაგრამ აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ანტიქრისტეს ყველა ეს მცდელობა - ჭეშმარიტ მესიად წარმოადგინოს თავი, მოულოდნელ და სასწაულებრივ წინააღმდეგობას წააწყდება ძველი აღთქმის ორი წინასწარმეტყველის - მისი მამხილებლების მხრიდან, რომელთაც, ღვთის საკვირველი განგებულებით, ამქვეყნიური ცხოვრების ჟამს სიკვდილი არ უგემნიათ, არამედ ცოცხლად და სხეულებრივად იყვნენ ატაცებულნი ზეცად და ქვეყნის დასასრულის წინ კვლავ უნდა მოევლინონ დედამიწას თავისი უმთავრესი მისიის აღსასრულებლად და ხორციელი სიკვდილის მისაღებად. ამ წმიდა წინასწარმეტყველთა სახელებია ილია და ენუქი. ამა სოფლის უკანასკნელ დღეებში უფალი მათ იერუსალიმში მიავლენს, რათა თავიანთი საკვირველი ქადაგებითა და სასწაულთმოქმედებით ადამიანებს განუცხადონ ის არნახული სიცრუე, რომელიც სულ უფრო და უფრო ემუქრება კაცობრიობას. ელია და ენუქ წინასწარმეტყველნი სამნახევარი წლის განმავლობაში თავისუფლად, დაუბრკოლებლად ამხელენ ანტიქრისტეს, გააფრთხილებენ ადამიანებს, არ მიიღონ მისი სიცრუე. ასეთი წინააღმდეგობა ამ უკანასკნელს (ანტიქრისტეს) მისი მოქმედების მეორე პერიოდში შეხვდება, როცა ის და მისი ხელისშემწყობნი მსოფლიო ძალაუფლების მისატაცებლად ყოველმხრივ შეემზადებიან, მაგრამ მიუხედავად მთელი თავისი სიძლიერისა, ანტიქრისტე ვერ შეძლებს ხელი შეუშალოს ელიასა და ენუქს მათ მამხილებელ ქადაგებაში. ამიტომ ამ პერიოდში იგი კვლავაც გარეგნულად მდაბალი და მოწინააღმდეგეთა მიმართაც კი, ვითომდა კეთილგანწყობილი და კარგის მოსურნე იქნება. ბოლოს კი, ამ სამწელნახევრის გასვლის შემდეგ, ანტიქრისტე წმიდა წინასწარმეტყველთა მიმართ აშკარა ძალადობას მიმართავს და ამის გამო, იძულებული გახდება უწინდელი მშვიდობისმყოფელის ნიღაბი ჩამოიცილოს.

ჩვენი აზრით, ამაოდ ცდილობენ ზოგიერთნი წმიდა წინასწარმეტყველების - ელიასა და ენუქის ამქვეყნად სასწაულებრივი მოვლინება ქვეყნის დასასრულის სიმბოლური, არაპირდაპირი მნიშვნელობით გაიგონ და იგავურად განმარტონ. საღმრთო წერილი, ეკლესიის წმიდა მამები და საეკლესიო გარდამოცემა სრული გარკვეულობით აცხადებს მათ ნამდვილ, პირდაპირი გაგებით აღსაქმელ მოსვლაზე ამ ქვეყნად შვიდი წლით ადრე ქვეყნის დასასრულამდე და უფალ იესო ქრისტეს მეორედ მოსვლამდე; ამ ავტორიტეტულ, უტყუარ ცნობებში ნათქვამია ელიასა და ენუქის მამხილებელ ქადაგებაზე, რაც ანტიქრისტეს წინააღმდეგ იქნება მიმართული, მათს სასწაულთმოქმედებაზე, მოწამეობრივ სიკვდილზე, მკვდრეთით აღდგომაზე და ცად ამაღლებაზე.

იოანეს გამოცხადებაში ყოველივე ამის გამო შემდეგს ვკითხულობთ: „და მივსცე ორთა მათ მოწამეთა ჩემთა და წინასწარმეტყველებდნენ ათას ორას და სამეოც დღეს, (ანუ სამნახევარ წელიწადს), შემოსილნი ძაძითა, ესენი არიან ორნი იგი ზეთისხილნი და ორნი სასანთლენი, მდგომარენი წინაშე უფლისა ყოვლისა ქუეყანისა და რომელსა უნდეს ვნებად მათდა, ცეცხლი გამოვალს პირისაგან მათისა და შეშჭამს მტერთა მათთა; და რომელსაცა ენებოს ვნებაი მათი, ესრეთ ჯერ-არს მოკუდომაი მისი, ამათ აქუს ხელმწიფებაი დახშვად ცათა, რაითა არა წვიმდეს დღეთა მათ წინაწარმეტყველებისა მათისათა; და ხელმწიფებაი აქუს წყალთა ზედა, რაითა გარდააქციონ სისხლად, და რაითა შემუსრონ ქუეყანაი, რაოდენ-გზისცა ენებოს, ყოველითავე წყლულებითა და რაჟამს აღასრულონ წამებაი მათი, მხეცმან მან, რომელი აღმოვალს უფსკრულით, ბრძოლა-ყოს მათ თანა, და სძლოს და მოკლნეს იგინი... და შემდგომად სამისა მის და ნახევრისა დღისა სული ღმრთისაი ცხოველი შევიდა მათ თანა და აღდგეს ფერხთა ზედა მათთა და ხმაი დიდი ზეცით... ეტყოდა მათ: აღმოვედით აქა! და აღვიდეს ზეცად ღრუბლითა და იხილნეს იგინი მტერთა მათთა“ (გამოცხ. 11,3-7,11-12).

წმიდა წინასწარმეტყველ ზაქარიას წიგნში კი ამასთან დაკავშირებით შემდეგი სწერია: „და ორნი ზეთისხენი ზედაით მისსა, ერთი მარჯუენით ლამპრისა მისისა და ერთი მარცხენით და ვიკითხე... რა არიან ესენი, უფალო? და მითხრა მე: ესე ორნი ძენი პოხიერებისანი, წარდგომილ არიან უფლისა ყოველისა ქუეყანისასა“ (ზაქარია 4,3-4,14). წინასწარმეტყველი ზაქარია ამ ორ ზეთისხილის ხეში ორ წინასწარმეტყველს - ელიას და ენუქს გულისხმობს, ამას თავის „თარგმანება იოანეს გამოცხადებისაში“ (11,24) წმიდა ანდრია კრიტელიც ამტკიცებს.

წმიდა წინასწარმეტყველ მალაქიას წიგნში ერთი ამ ორ მოწამეთაგან პირდაპირაა დასახელებული: „და აჰა, მე მოგივლენ თქვენ ელია თეზბიტელსა პირველ მოსვლისა დღისა უფლისაისა დიდსა და განჩინებულსა, რომელმან კუალად მოაგოს სული მამისა ძისა მიმართ და გული კაცისა მოყუსისა მიმართ. ნუ მოსრულმან, მოვსპო ქვეყანაი მყის“ (მალაქია 4,5-6).

ეკლესიის დიდი მოძღვარნი, წმიდა მამები - ეფრემ ასური (იხ. მისი „სიტყვა უფლის მეორედ მოსვლისათვის“) და იოანე დამასკელი („ზუსტი გარადმოცემა მართლმადიდებელი სარწმუნოებისა“, წგ.IV, თ.26) გვასწავლიან, რომ ორი მოწამის სახით, რომელთა ამქვეყნად მოვლინება ჯერ-არს ქვეყნის დასასრულის წინ, ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველნი ელია და ენუქ უნდა შევიცნოთ.

საეკლესიო გადმოცემაც, შემონახული ჩვენს საღვთისმსახურო წიგნებში, ასევე ლაპარაკობს ამ ამბის პირდაპირ, სიტყვა-სიტყვით გაგებაზე და არავითარ საფუძველს არ გვაძლევს ელიასა და ენუქის მოვლინების სხვაგვარი, იგავური განმარტებისათვის.

მაგალითად, ხორციელის კვირაში საკითხავ სვინაქსარში ნათქვამია, რომ ქვეყნის დასასრულამდე შვიდი წლით ადრე სიტყვისაებრ დანიელ წინასწარმეტყველისა, მოვლენ ენუქ და ელია, რომელნიც ადამიანებს უქადაგებენ არ მიიღონ და არ აღიარონ იგი (ანტიქრისტე) ღვთის მსახურად. ის კი დასტანჯავს მათ და თავებსაც წარჰკვეთს. კვალად, ელია წინასწარმეტყველის მსახურებაში წერია: „ელია თეზბიტელო, უხრწნელად დაგბადა ღმერთმა, რათა სიკვდილი არ იგემო, ვიდრე ყოველგნით არ იქდაგებ ქვეყნის დასასრულისთვის!“ ტროპარში ელია წინასწარმეტყველი განიდიდება როგორც „მეორე წინამორბედი ქრისტეს ამქვეყნად მეორედ მოსვლისა“.

სვინაქსარში (20 ივლისი) ვკითხულობთ: წინასწარმეტყველი ღმერთისა წმიდა ელია, ცეცხლოვანი ეტლით ზეცად აღტაცებული, დღესამომდე ცოცხალია და იგი ხორციელად იყო ხილული თაბორის მთაზე სამი წმიდა მოციქულის მიერ უფლის ფერისცალების ჟამს, და ამგვარადვე ხორციელად ხილული იქნება მოკვდავ ადამიანთაგან ამქვეყნად უფლის მეორედ მოსვლის წინ. თავიდან აიცილა რა ხორციელი სიკვდილი იეზაბელის მახვილისაგან, იგი ევნება ანტიქრისტეს მახვილით და უზენაესი დიდების ღირსი გახდება სამართლიანი სასყიდლის მიმგები ღმერთისაგან არა მხოლოდ როგორც წინასწარმეტყველი, არმაედ როგორც წმიდა მოწამეც“.

იმავე დღის „მეტაფრასში“ ნათქვამია: „ესე ელია, ენუქთან ერთად უნდა მოვიდეს ამ ქვეყნად ქრისტეს მეორედ მოსვლის წინ, ანტიქრისტეს სამხილებლად და მორწმუნეთა სანუგეშებლად“, მაგრამ მიუხედავად ყველა ამ გაფრთხილებისა, ადამიანთა უმრავლესობა, თავისი ხორციელი გონების მიზეზით, არა თუ ვერ დაინახავს ანტიქრისტეს გარეგნული სათნოების მთელ სიყალბეს, არამედ მეტიც - აღტაცებით შეხვდება მას და განადიდებს კიდეც. ეფრემ ასური წერს, რომ როცა ხალხი ესოდენ „სათნოებათ“ და „ძალთ“ იხილავს, ყველას ერთი აზრი გაუჩნდება - მეფედ აღიაროს და გამოაცხადოს იგი, და ერთურთს ასე ეტყვიან: მოიძებნება კი კაცი, ეგზომ კეთილი და მართალიო!

ისრაელში ანტიქრისტეს სამეფო ძალაუფლებაზე აღზევებას შეფარვით გვაუწყებს გამოცხადების წინასწარმეტყველება, როცა საუბარია იმ ადამიანთა შესახებ, რომელთაც მხეცის ბეჭედი ექნებათ მიღებულნი, „ანუ რიცხვი სახელისა მისისაი. აქა არს სიბრძნე: რომელსა აქვს გონებაი, აღიპყარნ რიცხვი იგი მხეცისაი, რამეთუ რიცხვი კაცისაი არს რიცხვი მისი - ექვსასსამოცდაექვს“ (გამოცხ. 13,17-18). ამრიგად, გამოცხადების წმიდა შემოქმედი ყოველ მკითხველს იწვევს ამოსაცნობად ამ საიდუმლო რიცხვისა - 666-ისა.

აქამდე მრავალ ღვთისმეტყველს უცდია ამ რიცხვის საიდუმლოს გამოცნობა-ამოხსნა, მაგრამ რაკი წინდაწინ არავითარი პრინციპი მხეცის რიცხვის ასეთი გასაიდუმლოებისა ნავარაუდევი არ ჰქონდათ, ვერც ერთმა განმმარტებელმა ვერ შესძლო ბოლომდე მისაღები ამოხსნის შემოთავაზება. გამოცხადების განმმარტებელი, წმიდა ანდრია კესარიელი თავის „თარგმანებში“ ამბობს: „ჭეშმარიტებაი სახელისა მამისაი ჟამმან გამოაცხადოს, რამეთუ უკუეთუმცა ჯერ-იყო განცხადებულად ცნობაი სახელისა მისისაი მხილველსა მას, გამო-მცა-ეცხადა, არამედ არ ინება ღმერთმან საღმრთოთა წიგნთა შინა ბოროტისა მის სახელისა დაწერაი“. ასე რომ, მრავალი სახელის პოვნა შეიძლება სიტყვიერი და რიცხობრივი მანიპულაციებით, იზოფსეფიების გამოყვანით სხვადასხვა სიტყვებისა (და სხვადასხვა ენაშიც) - როგორც საკუთარი, ასევე საზოგადო სახელისაც, მაგრამ მხოლოდ ამ გზით ჭეშმარიტებას ვერ ჩავწვდებით. საკუთარი სახელებისგან იზოფსეფიის გამოყვანით შემდეგნი მიუსადაგებიათ მხეცის რიცხვისათვის: ლამპეტისი, ტიტანი, ბენედიქტე... აღწერით თუ საზოგადო სახელებით მრავლად უპოვნიათ და მათი შეფარდებაც უცდიათ მხეცის რიცხვისათვის, მაგალითად: ბოროტი წინამძღვარი, ძველი მოშურნე, ლათინი (ლატინეოს), ჭეშმარიტად მავნებელი, უკეთური კრავი და კიდევ სხვაც. ამგვარადვე სცადა მხეცის რიცხვის საიდუმლოს ამოხსნა დეკანოზმა მ.პოლსკიმ, რომელმაც თავისი სტატია „მხეცის რიცხვი“ გამოაქვეყნა ჟურნალში „სვიატაია ზემლია“ (1938 წ. №1). მისი განმარტებით, ამ რიცხვით - 666 - აღნიშნულია მეუფება ოქროსი, და აგრეთვე მეუფება ადამიანის შრომაზე. მხეცის ძალაუფლება, მისი მეუფება წარმოადგენს იმ ძალას, რომელიც თავის ხელში აიღებს არა მხოლოდ მთელს სიმდიდრეს ამა ქვეყნისა, არამედ შენს შრომასაც მთლიანად დაიმონებს“, - დაასკვნის თავის წერილში დეკანოზი მ.პოლსკი.

ვიდრე სხვა რომელიმე განმარტებაზე გადავიდოდეთ მხეცის რიცხვისა, საჭიროა მონახვა ერთადერთი სწორი პრინციპისა, რომელიც რიცხვის ახსნა-გამოცნობას, ანუ გაშიფრვას დაედება საფუძვლად; აუცილებელია ვიხელმძღვანელოთ ისეთი რამით, რაც საშუალებას მოგვცემს არა მარტო სახელად „ვაქციოთ“ ეს საიდუმლო რიცხვი, არამედ თვით იმ მიზეზსაც მივაგნოთ, რამაც აიძულა წმიდა მოციქული მხეცის სახელის გასაიდუმლოება-დაშიფრვისათვის მიემართა და ეს სახელი პირდაპირ, განცხადებულად არ მოგვაწოდა. თუკი ზემოთმოყვანილ განმარტებებს ამ თვალსაზრისით მივუდგებით და მარტივ კითხვას დავსვამთ: რატომ ჩათვალა მოციქულმა ისეთი მარტივი ცნობების დაშიფრვა-გასაიდუმლეობა, როგორიცაა „ოქრო“, „ოქროს მეუფება ადამიანის შრომაზე“, ანდა ისეთი სახელწოდებებისა, როგორიცაა „ბოროტი წინამძღვარი“, „ძველი მოშურნე“, „უკეთური კრავი“ და სხვა, მაშინ ყველა ეს მცდელობა რიცხვის გამოცნობისა თავისთავად უკუგდებული აღმოჩნდება, რადგან ისინი პასუხს ვერ გვცემენ ამ კითხვაზე და თვით საიდუმლოს, შიფრს - ცარიელ, პრაქტიკულად უაზრო თავსატეხად აქცევენ. იმის დაჯერება კი, რომ წმიდა ღმრთივსულიერი მოციქული, რომელიც ყოველივეს სულიწმიდის კარნახით წერდა, ჩვენი თავშექცევისათვის ირჯებოდა, ჩვენ, რა თქმა უნდა, არაფრით არ შეგვიძლია... ასე რომ, თუმცა ზემოთმოყვანილი ეპითეტები სავსებით შეეფერება ანტიქრისტეს ბუნებას, ჩვენ პრინციპულად სულ სხვა ამოხსნა უნდა ვეძიოთ მხეცის რიცხვისა.

და აი, ერთადერთი სერიოზული, ღრმა ახსნა-განმარტება ამ საიდუმლოსი, რასაც სავსებით ძალუძს აგვიხსნას მიზეზიც თვით დაშიფრვის, ანუ გასაიდუმლოების აუცილებლობისა, მოგვცა მღვდელმსახურმა მ.სლოტმა (Sloet). ეს ახსნა მოთავსებულია „ბიბლიურ მიმოხილვაში“ (Revue Biblique) 1893 წლისა, „წმიდა იოანეს გამოცხადების“ შენიშვნაში (გვ.512), სადაც შემდეგია ნათქვამი:

„გამოცხადების მხეცის სახელწოდებასთან დაკავშირებით ჩვენ მივიღეთ შემდეგი შინაარსის წერილი, რომელსაც ავტორის (სლოტი) ნებართვით, აქ ვაქვეყნებთ. იგი გვწერს: „ღირსო მამაო! „ბიბლიური მიმოხილვის“ წინა ნომერში, 298-ე გვერდზე ღირსმა მამამ სემერიამ მოიყვანა გ.გოდეს შეხედულება, რომელიც გამოცხადების მხეცს აიგივებს „საუკუნეთა დასასრულს იუდეველთა აღორძინებულ ძლიერებასთან“. მოწმენი ვართ რა ამ ხალხის სულ უფრო მზარდი ძლიერებისა მთელს მსოფლიოში, უნდა ვაღიაროთ, რომ ეს მოსაზრება სავსებით დასტურდება ჩვენი თანადროული ისტორიითაც და თუკი ეს ნამდვილად ასეა, მაშინ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ანტიქრისტე იუდეველთა მეუფე იქნება. წმიდა იოანე ღვთისმეტყველი გვეუბნება, რომ „რიცხვი მისი - ექვსასსამოცდაექვსი“, და იქვე გვთავაზობს გამოვიცნოთ ამ რიცხვის მნიშვნელობა: „აქა არს სიბრძნე: რომელსა აქვს გონებაი, აღიპყარნ რიცხვი იგი მხეცისაი“-ო (გამოცხ. 13,18). თუკი წმიდა მოციქულის ამ მოწოდების არსი ის არის, რომ ამ რიცხვისაგან ანტიქრისტეს სახელი გამოვიყვანოთ, და თუკი ასეთი რამ შესაძელებელია მის ამქვეყნად გამოჩენამდე, მაშინ ნაკლებ სავარაუდოდ გვესახება ის, რომ მოციქულს რაიმე საკუთარი სახელი ჰქონოდა მხედველობაში: ყოველთვის, როგორც კი საკუთარი სახელის ძიებას შევუდგებით, სრულიად ნებისმიერი მანიპულაციამდე მივალთ და ჭეშმარიტებას ვერ მივაგნებთ.

რადგანაც ანტიქრისტე მესიის სახელით მოვა, იგი, სავარაუდოა, იუდეველთა მეუფის სახელწოდებასაც მიითვისებს, და ამასთან, ისიც უეჭველია, რომ მეფედ იგი, უპირატესად, თვით იუდეველთა შორის და ისრაელში იქნება წოდებული. ამ მაღალფარდოვანი ტიტულის გადმოსაცემად - „მეუფე ისრაელისა“ - სიტყვა ისრაელი, ებრაული ენის სინტაქსით, ნათესაობით ბრუნვაში კი არ დაისმება, არამედ მის წინ კუთვნილების პრეფიქსი „ლამედ“ დაისმება, და მაშინ ანტიქრისტეს ეს ტიტული შემდეგნაირად დაიწერება: „ჰა მელექ ლე იშრა, ელ“ („მეუფე ისრაელისა“).

თუკი თვითოეულ ამ ასო-ნიშანს მის რიცხვით მნიშვნელობას მივუწერთ, შემდეგ სურათს მივიღებთ: „ჰეთ“ - 5, „მემ“ - 40, „ლამედ“ - 30, „ქიაფ“ - 20, „ლამედ“ - 30, „იოდ“ - 10, „შინ“ - 300, „რეშ“ - 200, „ალეთ“ - 1, „ლამედ“ - 30. ჯამი ამ რიცხვითი მნიშვნელობებისა, ანუ ამ გამოთქმის იზოფსეფია, შეადგენს სწორედ მხეცის რიცხვს - ექვსასსამოცდაექვსს, რომელიც მოცემული გვაქვს იოანეს გამოცხადებაში/

არის აქ მხოლოდ ერთი ხინჯი, კერძოდ კი ის, რომ ასონიშანი „ქიაფ“-ი სიტყვაში „მელექ“, ბოლოკიდურია, და არა ჩვეულებრივი, ამიტომ რიცხვითი მნიშვნელობაც მისთვის ნაძალადევად გვაქვს აღებული... გთხოვთ, მიიღოთ ჩემი გულწრფელი პატივისცემა... და ა.შ. მ.სლოტი, ჰოლანდია, 18.V.1893 წ.“

მაგრამ ამ ახსნა-განმარტებას არავითარი ხინჯი არა აქვს, და მამა სლოტი ცდება, როცა ჰგონია, რომ ნაძალადევად აიღო რიცხვითი მნიშვნელობისათვის ბოლოკიდური „ქიაფ“-ი. სინამდვილეში მისი გამოთვლა აბსოლუტურად სწორია და არავითარ ეჭვს არ იწვევს, რადგან ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში რიცხვთა აღნიშვნისათვის გამოიყენებოდა მხოლოდ 22 ასონიშანი „წმიდა დამწერლობისა“ ბოლოკიდურ ასონიშანთა გარეშე; ყოველ მათგანს ზუსტი რიცხობრივი მნიშვნელობა აქვს, შესაბამისი თავისი რიგითი ადგილისა, და ეს რიგითი ადგილი, ანუ ნომერი, ერთნაირია როგორც ჩვეულებრივი „ქიაფ“-ისათვის, ასევე ბოლოკიდურისთვისაც (მსგავსად ყველა სხვა ორმაგი ასონიშნისა)“.

ამგვარი ახსნა-განმარტება მხეცის რიცხვისა, რაც გასული საუკუნის მიწურულს მოგვცა მ.სლოტმა, იმავდროულად გვიხსნის იმ მიზეზსაც, თუ რატომ იყო წმიდა მოციქულისათვის აუცილებელი რიცხვის გასაიდუმლოებისათვის მიემართა. ეს მიზეზი ჩვენ შემდეგნაირად გვესახება: თუკი მოციქული გადაწყვეტდა დაუფარავად ეთქვა - ანიქრისტე, ანუ მხეცი, სწორედ ის მეუფე იქნებაო ისრაელისა, რომელსაც ასეთის მღელვარებით მოელოდნენ იუდეველები, და რომელსაც, მათის შეხედულებით, პირველ ყოვლისა, რომაელთა უღლისაგან უნდა გაეთავისუფლებინა ისრაელი, შემდეგში კი ყველა სხვა ხალხიც მათთვის დაემორჩილებინა და მსოფლიო სახელმწიფო შეექმნა, - მაშინ ასეთი დაუფარავი განცხადება ვერ გამოდგებოდა მკაცრი რელიგიური გაფრთხილებისათვის, პირიქითაც: იუდეველთა მიერ იგი აღიქმებოდა როგორც მათს საწინააღმდეგოდ მიმართული გამოსვლა, და დიდ რისხვასაც დაატეხდა თავს მის ავტორს. გარდა ამისა, აშკარა გამოცხადება ისრაელელთა მომავალი მეფისა (იმისდა მიუხედავად, თუ როგორ იქნებოდა იგი დახასიათებული - ჭეშმარიტ მესიად თუ ანტიქრისტედ) - იუდეველთაგან შეიძლებოდა აღქმული ყოფილიყო როგორც პოლიტიკური ღალატი, რადგანაც ისინი გულდასმით უმალავდნენ რომაელ ხელისუფლებს თავიანთ სანუკვარ მიზნებს, თავიანთ მოლოდინს ისრაელის მომავალი ძლევამოსილი მეუფისა და მის მიერ მსოფლიო ძალაუფლების მოპოვების თაობაზე; აკი ისინი ყოველმხრივ ცდილობდნენ დაერწმუნებინათ რომაელები - ჩვენ არ გვყავს სხვა მეფე, თვინიერ რომის კეისრისა, და არც გვინდა მეფედ სხვა ვინმეო. ამიტომ წმიდა მოციქულმა საიდუმლო რიცხვით დაფარა მხეცის არსი, ისეთი საიდუმლოთი, რომლის ამოხსნაც ჭეშმარიტი სულიერი ხედვით ყოველთვის შესაძლებელი იყო.

იგი დაიწყებს ერთიანი რელიგიის შექმნას მთელი კაცობრიობისათვის. და ვინც არ მიიღებს ამ რელიგიას, იგი განადგურებულ იქნება. ცხადია, რომ ეს რელიგია ქრისტეს გარეშე იქნება, ჩვენი უფლისა და ჭეშმარიტი ღმერთის გარეშე, და ამიტომაც ყოველი, ვინც კი ერთგული დარჩება ქრისტესი, მოსპობას დაექვემდებარება.

ეს ცრუ-მესია თავის მოქმედებას, ალბათ, დასავლეთში დაიწყებს. იგი სწრაფად მოიპოვებს მთელი მსოფლიოს აღტაცებულ სიმპათიას თავისი „კაცთმოყვარე“ მოღვაწეობის წყალობით. ხოლო როცა მთელი კაცობრიობის მეფე გახდება, იგი აშკარად გამოავლენს თავს როგორც საღმრთო წერილის „მხეცი“, „კაცი ცოდვისა“ და „ძე წარსაწყმედელისა“ (იხ. II თესალონიკ. 2,3; 2,7-12).

მომზადება მისი გამოჩენისა და გამეფებისათვის უკვე დასრულებულია. ყველაფერი დაიწყება ფულის გაქრობით, რომელიც ამჟამად მთელს მსოფლიოში მოქმედებს, და მისი შეცვლით ე.წ. „ელექტრონული ფულით“. ერთადერთი დოკუმენტი იქნება ელექტრონული ბეჭედი ადამიანის შუბლსა, ან მარჯვენა ხელზე. უკვე შექმნილია გიგანტური კომპიუტერი ბელგიაში, რომელშიც დაცულია მონაცემები დედამიწის ყოველ ადამიანზე“. ამ კომპიუტერს ასეც ჰქვია - „მხეცი“. მხეცის რიცხვი - 666 - უკვე დამკვიდრებულია ცხოვრებაში. უმთავრეს ფირმებს ამერიკაში რომლებიც იარაღს აწარმოებენ, სწორედ ეს ნომერი - 666 აქვთ! ყველა ავტობუსსა და მსუბუქ ავტომანქანას ისრაელში ასევე ეს რიცხვი აქვთ და ა.შ.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ყოველივე მომზადებულია ანტიქრისტეს მისაღებად.

მესამე პერიოდი. ანტიქრისტეს მოქმედების ეს, მესამე და უკანასკნელი პერიოდი დაიწყება მის მიერ მთელი მსოფლიო ძალაუფლების მიტაცებით. ამას დიდად შეუწყობს ხელს ხალხთა უკიდურესი გაჭირვება, სულიერი გაღატაკება, და სასოწარკვეთა, რაც, შესაძლოა, გამოწვეული იყოს მსოფლიო ომისა თუ სხვა რამ დიდი უბედურებისაგან. ამ ერთიან მსოფლიო ძალაუფლებაში, რაც ყველასაგან განდიდებული ანტიქრისტეს ხელში იქნება მოქცეული, კაცობრიობის უდიდესი ნაწილი დაინახავს ერთადერთ გარანტიას ახალი ომებისა და არეულობისაგან თავდასაზღვევად და ერთადერთ გზასაც მსოფლიოს შემდეგომი მშვიდობიანი აყვავებისათვის.

ანტიქრისტეს მოსვლას მსოფლიო ძალაუფლების სათავეში საღმრთო წერილი შემდეგნაირად გვიწინასწარმეტყველებს: ომით გავერანებული და აოხრებული კაცობრიობის სხეულზე „ათნი მეფენი აღდგენ“ (დანიელ 7,24); შვიდს მათგან „ერთი ნება“ ექნება ანტიქრისტესთან, და სწორედ ისინი „ძალასა და ხელმწიფებასა მათსა მხეცსა მისცემენ“ (გამოცხ. 17,13); დანარჩენი სამი მეფე კი თავისი დამოუკიდებლობისათვის იბრძოლებს, რის გამოც ანტიქრისტეს მათი დამორჩილება სამხედრო ძალით მოუწევს (დან. 7,8,20,24). ლაქტანციუსი წერდა: „როცა ხალხები განამრავლებენ მხედრობასა და მიატოვებენ მიწათმოქმედებას, რასაც ქვეყნის მოოხრება-გავერანება მოჰყვება, როცა ისინი ყველაფერს გამოლევენ, დააცარიელებენ და შეჭამენ, მაშინ ჩრდილოეთის მხარის უკიდურესი საზღვრებიდან უეცრად აღდგება მის (ანტიქრისტეს) წინააღმდეგ უძლიერესი მტერი. სამს ამ მტერთაგან იგი დაამარცხებს და მოსპობს, სხვები კი მასთან კავშირს შეკრავენ, და იგიც ყველას მთავრად დაუდგება. სწორედ ეს მთავარი იქნება „ანტიქრისტე“ („საღმრთო დარიგებანი“, წგ.VII, თ.16).

ეს სამი მეფე, რომელთაც დაამარცხებს და მოსპობს ანტიქრისტე, წმიდა იოანე ოქროპირის განმარტებით, არიან მეფენი თუ მთავარნი ეგვიპტისა, ლიბიისა და ეთიოპიისა (აბისინიისა).

სამ სახელმწიფოზე გამარჯვების შემდგომ, რითაც ანტიქრისტესთვის უკანასკნელი დაბრკოლება მოისპობა მსოფლიო გაბატონების გზაზე, იოანეს გამოცხადება მას ხატავს წითელი მხეცის სახით, რომელსაც ათი რქა (ანუ ათი დამორჩილებული სახელმწიფო) და შვიდი თავი აქვს (ანუ ის შვიდი მთავარი რომელნიც მას ნებით დამორჩილდნენ და მისი სრულუფლებიანი წარმომადგენლები არიან თავიანთ ქვეყნებში): „და აჰა ვეშაპი ცეცხლისაი (ანუ ალისფერი) დიდი, რომელსაც ედგნეს თავნი შვიდნი და რქანი ათნი, და თავთა ზედა მისთა შვიდნი გვირგვინნი“ (გამოცხ. 12,3). (ზემოთქმულთან დაკავშირებით იხილეთ გამოცხადების განმარტებანი წმიდა მამებისა - ირინეოს ლიონელისა და კირილე იერუსალიმელისა).

ანტიქრისტეს მსოფლიო პოლიტიკური ბატონობის შესახებ გამოცხადება შემდეგს გვიწინასწარმეტყველებს: „და მიეცა მას ბრძოლისაცა ყოფად წმიდათა მიმართ და ძლევად მათდა; მიეცა მას ხელმწიფებაი ყოველსა ზედა ტომსა და ერსა და ენასა და ნეთესავსა“ (13, 7). ანტიქრისტეს მიერ ასეთი ბატონობის მიღწევაში თუმცა ჩვეულებრივ ადამიანურ ძალისხმევასა და ფიზიკურ საშუალებებსაც გარკვეული მნიშვნელობა ექნება, მაგრამ მაინც მთავარი წყარო მისი ძლევამოსიელბისა ეს როდი იქნება. „და მტკიცე იყოს ძალი მისი, და არა ძალითა მისითა“... (დანიელი 8,24). მთელ თავის ძალას ანტიქრისტე სატანისაგან მიიღებს“... და მისცა მას ვეშაპმან მან ძალი თვისი და საყდარი თვისი და ხელმწიფებაი დიდი“ (გამოცხ. 13,2). სატანის მხრივ სწორედ ამ მუდმივი თანადგომით შეიძლება აიხსნას ანტიქრისტეს უჩვეულო წარმატება მსოფლიო ძალაუფლების ესოდენ მოკლე დროის მანძილზე მიტაცებაში, და სწორედ ეშმაკისაგან ექნება მას მიღებული უჩვეულო ძლიერება, რომელსაც ვერავითარი ადამიანური ძლიერება და ვერავითარი ხელისუფლება წინ ვერ აღუდგება, ხელს ვერ შეუშლის.

როგორც უკვე ვთვით, ანტიქრისტე ეშმაკის ძალითა და მისმიერი ცრუ-სასწაულებით იმოქმედებს, ამასთან, უნდა ვივარაუდოთ, რომ მას ურიცხვი დამხმარენი ეყოლება ადამიანთა შორისაც. გარდა ამისა, თანამედროვე მსოფლიოს პირობებში, როცა სწრაფი მიმოსვლის, კავშირგაბმულობისა და ფრენის საშუალებები არსებობს, სავსებით შესაძლებელი იქნება უეცარი გადატრიალება მთელს დედამიწაზე, ყველა მნიშვნელოვან და ძლიერ სახელმწიფოში. ასე რომ, ზემოთ აღწერილ გაბატონებაში მთელს მსოფლიოზე, რაც ანტიქტისტემ უნდა განახორციელოს, წარმოუდგენელი და შეუძლებელი არაფერია.

ანტიქრისტეს საყოველთაო აღიარება ხალხთა მოძღვრად და მისი გამოცხადება მსოფლიო მონარქად იმავდროულად დაკავშირებული იქნება მის მიჩნევასთან ყველა რელიგიის სულიერი წინამძღვრადაც. ვლადიმირ სოლოვიოვმა თავის უკანასკნელ ესქატოლოგიურ შრომაში „სამი საუბარი“ გამოთქვა ვარაუდი, რომ ანტიქრისტე, მსოფლიო ძლიერების მოპოვების შემდეგ, მოიწვევს მსოფლიო საეკლესიო კრებასაც ყველა სარწმუნოებისა და აღმსარებლობის წარმომადგენელთა მონაწილეობით. ამ, ეგრეთ წოდებულ საეკლესიო კრებაზე, რომელიც, ალბათ, იერუსალიმში შედგება, იგი ყველას შესთავაზებს ერთ სამწყსოში გაერთიანებას ერთი სულიერი მწყემსის მთავრობის ქვეშ. უმთავრეს ყურადღებას, ვარაუდობს ვლ. სოლოვიოვი, ანტიქრისტე ქრისტიანულ რელიგიაში არსებულ სხვადასხვა აღმსარებლობას დაუთმობს, და ყოველმხრივ მფარველობას აღუთქვამს ყველას თავისი აღიარებისათვის ყველა ეკლესიის მეუფედ და პირველმღვდელმთავრად. „იგი საყვირით დასცემს საკუთარი თავისთვის, - ამბობს წმიდა ეფრემ ასური, - როგორც საყვირითვე სცემდნენ მისთვის მისი წინამორბედნი; საკუთარ თავს მქადაგებელს და ჭეშმარიტი ღვთისშემეცნების ამაღორძინებელს უწოდებს. ვისაც ჯეროვნად არ შეუმეცნებია ჭეშმარიტი ქრისტიანობა, იგი მასში ჭეშმარიტი რწმენით აღვსილ კაცსა და მისთვის მებრძოლს დაინახავსა, ამიტომაც ასეთნი მრავლად შეუდგებიან მას. საყვირს დასცემს იგი და თავს აღთქმულ მესიად გამოაცხადებს: ღაღადისით შეეგებებიან მას ხორციელი სიბრძნის შვილები, და იხილავენ რა მის განდიდებას, ძალას, გამორჩეულ უნარს და შემძლებლობას ქვეყნის სტიქიონებზე ზემოქმედებისათვის, მაშინ ღმერთად აღიარებენ მას, თვითონ კი მისი მიდევარნი გახდებიან“ (106-ე სიტყვა).

აქ ძალზე მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ეკლესიის წმიდა მამები ადამიანთა ასეთი შეცდენისა და ანტიქრისტეს მიერ გატაცების მთავარ მიზეზად ასახელებენ სულიერი გონიერების მოკლებას, რის გამოც თითქმის მთელი კაცობრიობა ხორციელ მისწრაფებათა მორევში ჩაიძირება. ხოლო რადგანაც სულიერი გონიერების მოპოვება და მისი ხელმძღვანელობით წარმატებული ცხოვრება შესაძლებელია მხოლოდ სწორი სულიერი ცხოვრების პირობებში, რასაც ჭეშმარიტი მართლმადიდებელი ეკლესია გვასწავლის, ამიტომაც იმ მძიმე დროს, როცა ამქვეყნად ანტიქრისტე გაბატონდება, სრულყოფილი სულიერი საჭურველით შემოსილნი მხოლოდ მართლმადიდებელი ქრისტიანები იქნებიან, მხოლოდ ჭეშმარიტ მორწმუნეებს ხელეწიფებათ დაინახონ მისი მზაკვარებანი. თუმცა, ალბათ, მართლმადიდებელ ქრისტიანთა შორისაც ყველა როდი იქნება აღჭურვილი ამ უნარით სიცრუის შეცნობისა, არამედ მათგან მხოლოდ ისინი, რომელნიც წმინდა ეკლესიის სწავლების შესაბამისად სულიერი ცხოვრებით იცხოვრებენ. ხოლო ყველა მწვალებელი და ცრუდ მორწმუნე, რომლებშიც ან სულ არ იქნება ხედვა და რომლებიც ვეღარ იცხოვრებენ სულიერი ცხოვრებით, ანდა დამახინჯებული ექნებათ იგი, - გარდუვალ მსხვერპლად გადაექცევა ანტიქრისტეს ძლიერ ცთუნებას და დაიღუპება.

ყველაზე დიდი, უმთავრესი მზაკვარება ანტიქრისტესი ის იქნება, რომ იგი მზაკვრული მახვილგონივრულობით შეცვლის აქამდე გაბატონებულ სახეს ღმერთკაცისა - კაცღმერთის კულტით, და ყველა ადამიანისაგან ღვთის საფერ და ღვთის კუთვნილს თაყვანისცემას მოითხოვს. საღმრთო წერილში ანტიქრისტე გამოსახულია როგორც განმადიდებელი თავისა და მგმობი ღმრთისა: „...მოვიდეს განდგომილებაი იგი პირველად, და გამოჩნდეს კაცი იგი უშჯულოებისაი, მხდომი იგი და განლაღებული ყოველთა ზედა, რომელნი სახელ-დებულ არიან ღმრთად გინა სამსახურებლად, ვითარმედ და-ცა-ჯდეს იგი ტაძარსა მას ღმრთისასა და გამოაჩინებდეს თავსა თვისსა ვითარცა ღმერთი“ (II თესალონიკ. 2,3-4). „და მიეცა მას (ანუ მხეცს - ანტიქრისტეს) პირი დიდად მეტყველი და მგმობარი, და მიეცა მას ყოფად ბრძოლისა ორმეოც და ორ თვე. და აღაღო პირი თვისი გმობად ღმრთისა მიმართ, გმობად სახელისა მისისა და სამკვიდრებელისა მისისა და ცათა შინა დამკვიდრებულთა მათ“ (გამოცხ. 1,5-6).

ამასთან დაკავშირებით უნდა შევნიშნოთ, რომ ქრისტიანობის საწინააღმდეგო - კაცღმერთის კულტთან დაკავშირებულია თანადროული მსოფლიოს მრავალი რელიგიური თუ სხვა სახის თეორიული მიმდინარეობანი. ასეთ შეხედულებათა გასავრცელებლად ამჟამად ქმედით პროპაგანდას ეწევიან როგორც იოგები, ასევე მათი დასავლელი მიმდევრები - თეოსოფები. ისინი ამტკიცებენ, რომ თითქოს, ჩვენი ადამიანური „მე“ ღვთაებრივი იყოს და ერთარსიც ღმერთისა.

„სული ადამიანის სამშვინველში - არის ადამიანის ჭეშმარიტი „მე“, რომლითაც იგი ნამდვილად და სამარადისოდ ერთარსია მამისა“ (ანუ ღმერთისა - ჟნანი იოგა. გვ. 100).

„ჭეშმარიტი „მე“ ადამიანისა არის ღმერთის გამოვლინება, და მასში („მე“-ში) მდგომარეობს თვითარსი ღვთაებისა“ (რაჯა იოგა, გვ. 50).

„ღვთაებრივი არსება, რომელიც ჩვენი უცნობელობის გამო, ჩვენგან მოცილებული წარმოგვიდგენია, სინამდვილეში სულაც არ არის შორს მყოფი ჩვენგან, არამედ იგი არის თვით ჩვენი საკუთარი „მე“, მოქცეული ჩვენი არსების შიგნით“ (სუომი აბედანანდა. „როგორ გავხდეთ იოგა“, გვ.28).

იგივე ავტორი ამტკიცებს, რომ გამოცხადება, ზეშთაგონება რომელიღაც განსაკუთრებული წყაროდან კი არ მომდინარეობს, არმაედ იგი არის მხოლოდ ახსნა-გამოვლენა უმაღლესი „მე“-სი თვით ადამაინის არსებაში“, - ანუ აქაც ადამიანი ღვთაებას უტოლდება (გვ. 32).

ასეთივე ანტიქრისტიანულ შეხედულებებს ვხვდებით თეოსოფიის მქადაგებლებთანაც. თეოსოფიური საზოგადოების პრეზიდენტი ა.ბეზანტი ამტკიცებს: „უმაღლესი „მე“ ადამიანისა არის სწორედ ის ძალა, რომელმაც სამყარო შექმნა. იგი ნაწილია ლოგოსის ცხოვრებისა და განუყოფელია მისგან“ („ძალა აზრისა“, 1912).

თეოსოფები ამტკიცებენ, რომ ღმერთის მოვლინება ამქვეყნად არ არის ერთხელ აღსრულებული, ერთადერთი მოვლენა, არამედ იგი განმეორებადია ეგრეთწოდებული „ავატარების“ სახით. „ავატარების“, ანუ „მსოფლიოს მხსნელების“ მოვლინება ამქვეყნად, თეოსოფების მოძღვრების თანახმად, მრავალგზის განმეორებულა. ა.ბეზანტი წერს, რომ „აქამდე დედამიწაზე ჩამოსულა ცხრა ავატარი. მეათე უნდა მოვიდეს“ (ლექცია „ქრისტეს იდეა“, 1914). ამ ავატარებში იგულისხმება ბუდა, კრიშნა, იესო ნაზარეველი, და კიდევ სხვაც (ა.ბეზანტი „მსოფლიო მოძღვართა შესახებ“, 1913).

ამ შეცდომილებათა საპირისპიროდ უნდა მტკიცედ განვაცხადოთ, რომ ქრისტიანული სარწმუნოებრივი მოძღვრებით მამა ღმერთის ერთ არსნი არიან მხოლოდ ძე ღმერთი და სულიწმიდა, და ეს არის ჭეშმარიტად ერთარსი და განუყოფელი სამება; ქვეყნის, კაცობრიობის ხსნა, გამოსყიდვა აღესრულა ერთხელ; ადამიანთა ერთადერთი მხსნელი და ცოდვათაგან გამომსყიდველი არის განკაცებული ძე ღმრთისა, უფალი და მაცხოვარი ჩვენი იესო ქრისტე; და სხვა „მხსნელები“ არც არასდროს ყოფილან და ვერც მომავალში იქნებიან!

მაგრამ ზემოთ მოყვანილი სიტყვები აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ოკულტიზმის წარმომადგენლებისა მხოლოდ იმას მოწმობს, რომ უკვე პირდაპირ მზადდება მომავალი ანტიქრისტეს გამოცხადება „ღმერთად“ და მსოფლიოს, მთელი კაცობრიობის „მხსნელად“.

ეს შებილწვა ქრისტიანული ტაძრის სიწმინდისა და ჭეშმარიტი ქრისტიანული სარწმუნოებისა საღმრთო წერილიში იმთავითვე არის ნაწინასწარმეტყველები და აღნიშნულია ცნობილი გამოთქმით წმიდა დანიელ წინასწარმეტყველისა - „საძაგელი მოოხრებისაი“, რომელიც ღვთის ეკლესიას და ამა ქვეყანას უნდა ეუფლოს. ეს წინასწარმეტყველებანი ძველი აღთქმისა შემდეგია:

ა) წმინდა დანიელი ამბობს: „და შემდგომად შვიდეულისა სამეოცდაორთა მოისპოს ცხებაი და მსჯავრი არა იყოს მას შინა, და ქალაქი წმიდაი განიხრწნას წინამძღვარისა თანა მომავალისა, და მოიკვეთნენ წყლითრღუნასა შინა და ვიდრე დასასრულადმდე ბრძოლისა შემოკლებულისა დააწესეს უჩინოქმნილებად და განაძლიეროს აღთქმაი მრავალთაი შვიდეულისა ერთსა, და ნახევარსა შორის შვიდეულისასა დააცხროს მსხვერპლის საცავი და მსხვერპლი შესაწირავი, და ფრთესა ზედა დააწესოს უჩინოქმნისაგან და ვიდრე აღსასრულისადმდე და სწრაფისა დააწესოს უჩინოქმნასა ზედა. და განაძლიეროს აღთქმაი მრავალთაი შვიდეულსა ერთსა და კერძოსა შვიდეულისასა აღებულ იქნას მსხვერპლი ჩემი და შესაწირავი და ამათ თანა შორის ტაძრისა საძაგელი მოოხრებისაი იყოს, და ვიდრე დასასრულადმდე ჟამისა დასასრული მოეცეს მოოხრებასა შინა“ (დან. 9,26-27).

ბ) ამავე წინასწარმეტყველთან ვკითხულობთ: „და ნათესავისა მისგან აღდგენ და შეაგინონ სიწმინდე მძლავრებისა, და გარდაადგინონს სამარადისოდ და მისცენ საძაგელი უჩინოქმნილი“ (11,31).

გ) იქვე ნათქვამია: „და უსჯულო იქმნენ უსჯულონი, და ვერ გულისხმა-ყონ ყოველთა უთნოთა, და გონიერთა გულისხმა-ყონ. და ჟამისაგანცა ცვალებისასა მიმდემადისა და მოცემისა საძაგელსა მოოხრებისასა დღენი ათას ორას ოთხმეოცდაათნი“ (ანუ ყოველდღიური მსხვერპლშეწირვის შეწყვეტისა და მოოხრების სისაძაგლის დამკვიდრების შემდეგ 1290 დღე გავაო); „ნეტარ არს მოთმინე და მიწევნილი დღეთა მას ათას სამას ოცდაათთხუთმეტთა“ (დან. 12,11-12).

აქ წმინდა დანიელის მიერ ნაწინასწარმეტყველებ პერპექტივაში ერთდროულად არის გამოხატული სამი მოვლენა, რომელნიც თუმც კი საუკუნეებით არიან დაცილებული ერთმანეთისაგან, მაგრამ ურთიერთშორის ღრმა შინაგანი კავშირი აქვთ. სინამდვილეში პირველი ორი მოვლენა არის მხოლოდ წინასახე უკანასკნელი, მომავალში აღსასრულებელი მოვლენისა, რომელსაც უმეტესწილად განეკუთვნება კიდეც დანიელის ეს წინასწარმეტყველება. განვიხილოთ ეს მოვლენები და ვეცადოთ მათი ახსნა საღმრთო წერილის მიხედვით.

ა) პირველი მოვლენა, ნაწინასწარმეტყველები წმინდა დანიელის მიერ, არის სარწმუნოებრივი დევნილება იუდეველებისა, რომელიც დაიწყო ანტიოქე ეპიფანემ, მეოთხე სირიელმა მეფემ. ეს ანტიოქე თავისი ძმის სელევკიოს მეოთხის შემდეგ გამეფდა სელევკიდების ეპოქის 137-ე წელს, ანუ 176 წელს ქრისტე შობამდე. მის საშინელ მეფობაზე და მის მიერ იუდეველთა უსასტიკეს დევნულობაზე მოთხრობილია მაკაბელთა პირველ ორ წიგნში. ქრისტიანი ღვთისმეტყველებისათვის ანტიოქე ეპიფანე ყველაზე გამოკვეთილი წინასახეა მომავალი ანტიქრისტესი.

დანიელის წინასწარმეტყველება რომ მხოლოდ ანტიოქე ეპიფანეს მეფობას ეხებოდეს, მაშინ უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, იმეორებს რა „საგაძელს მოოხრებისას“, ანუ ამ დანიელისეულ სიტყვებს (მათე 24,15-21; ლუკა 21,20-24), არ ილაპარაკებდა მასზე, როგორც მომავალში აღსასრულებელ მოვლენაზე, რადგან მის დროს ანტიოქეს ეპოქა დიდი ხნის გასული იყო.

ბ) მეორე მოვლენაა - იერუსალიმის დაქცევა-მოოხრება და მისი წმინდა ტაძრის შებილწვა რომაული ლაშქრის მიერ 70-ე წელს ქრისტეს შობიდან, იმპერატორ ტიტუსის ზეობის ჟამს.

ეს ფაქტი, რომაელთა მიერ იერუსალიმის მოოხრება იმპერატორ ტიტუსის დროს, აღწერილი აქვს ებრაელ ჟამთააღმწერელს იოსებ ფლავიუსს. მისი გადმოცემით, რომაელთა ლაშქარმა სასტიკად ჩაახშო იუდეველთა აჯანყება, დააქცია იერუსალიმი და იავარჰყო მისი სიწმიდენი; რომაელმა ჯარისკაცებმა ზარზეიმით შეიტანეს თავიანთი მხედრული დროშები იერუსალიმის წმიდა ტაძარში და აღსავლის კარის წინ დაასვენეს; დროშებთან საზეიმო წარმართული მსხვერპლი მიიტანეს შესაწირად და ხმამაღალი შეძახილებით გამოაცხადეს იმპერატორი ტიტუსი თვითმპყრობელად. ასე დამკვიდრდა წმიდა ქალაქში „საძაგელი მოოხრებისაი“, ასე შეიბილწა მისი უდიდესი სიწმიდე - იერუსალიმის ტაძარი - წარმართთა ხელით აქ მსხვერპლი შეიწირა წარმართული ღვთაებებისადმი, ხოლო როგორც დავით მეფე ამბობს, „ყოველნი ღმერთნი წარმართთანი ეშმაკ არიან“ (ფს. 95,5). ამიერიდან წმიდა მსხვერპლის შეწირვა და ლოცვა-ვედრება ჭეშმარიტი ღმერთისადმი საუკუნოდ შეწყდა მასში (ამასთან დაკავშირებით იხ. პროფ. ბელიაევის შრომა „უღმერთობისა და ანტიქრისტესათვის“, ტ.I, გვ.230-246).

გ) მაგრამ წმინდა დანიელის ეს წინასწარმეტყველება საძაგელი მოოხრების შესახებ მხოლოდ ნაწილობრივ შეიძლებოდა შეხებოდა იერუსალიმის დაქცევას და მისი ტაძრის შებილწვა-დანგრევას რომაული ლაშქრის მიერ 70 წელს ქრისტეს აქეთ. უმთავრესად კი მასში სხვა, მომავალი ეპოქაა ნაგულისხმევი, როცა შეიბილწება თითქმის ყველა ტაძარი დედამიწაზე, დევნას დაუწყებენ ქრისტეს რწმენას და, ამასთანავე აღსრულდება მოოხრება და შებილწვა ახალი სიონისა - ქრისტეს ეკლესიისა. ეს უნდა მოხდეს ქრისტეს მეორედ მოსვლის წინ, ქვეყნის დასასრულს, ანტიქრისტეს გამოჩენისა და გაბატონების ჟამს. ნეტარ იერონიმესაც მიაჩნია, რომ დანიელის მთელი ეს წინასწარმეტყველება „საძაგელი მოოხრების“ შესახებ განეკუთვნება ანტიქრისტეს მოქმედებას, და იგი მხოლოდ ნაწილს ამ წინასწარმეტყველებისას უკავშირებს ანტიოქე აპიფანეს საშინელ ეპოქას.

დანიელის ზემოთმოყვანილ წინასწარმეტყველებაში (9,26-27), ჩვენთვის გაუგებარია გამოთქმა - „ფრთესა ზედა დააწესოს უჩინოქმნისაგან“ (ანუ მოოხრებისაგანო); კერძოდ კი ნათელი არ არის, თუ რა არის ეს „ფრთესა ზედა“ - რისი ფრთაა ეს? - ეკლესიისა თუ სხვა რამის? ამ ადგილის გონებამახვილური განმარტება ეკუთვნის ებრაული ენის გრამატიკისა და ებრაულ-გერმანული ლექსიკონის ცნობილ შემდგენელს ჰეზენიოსს, რომელიც მას შემდეგნაირად თარგმნის: „და საძაგლობის ფრთებზე იყოს ამაოხრებელი“, და თარგმანს შემდეგ განმარტებასაც ურთავს: „ეკლესიის მტერი, ანუ ანტიქრისტე აქ წარმოდგენილია საძაგელი კერპის ფრთებზე წამომჯდარი, მსგავსად იმისა, როგორც იეღოვაა წარმოდგენილი ქერუბიმებზე ამხედრებული და მფრენი“.

მართლაც, სავსებით შესაძლებელი და სავარაუდოა, რომ ანტიქრისტე ფრთოსანი კერპით, როგროც ეტლით თუ საყდრით მიმოვიდოდეს ჰაეროვან სივრცეში. მისთვის სპეციალურად აგებული თვითმფრინავიც შეიძლება წარმოვიდგინოთ, რომელსაც საძაგელი ფრთოსანი კერპის სახე ექნება. ამ უკანასკნელი ვარაუდის მსგავსი რამ ჰეზენიოსამდე მრავალი საუკუნით ადრე გამოთქმული აქვს (თუმცა დანიელის ამ წინასწარმეტყველებასთან დაკავშირებით არა) ეკლესიის დიდ მამას ეფრემ ასურს (იხ. მისი 39-ე სიტყვა - „უფლის მეორედ მოსვლისათვის“, ნაწ.III, გვ.25).

როცა მსოფლიო ბატონობას შეუდგება, ანტიქრისტე იმავე სახით დაიწყებს კაცობრიობის მოქცევას თავის სატანურ სიცრუეზე, რა სახითაც ეშმაკმა სცადა უფლის შეცდენა იორდანის უდაბნოში, როცა გამოსცდიდა მას. როგორც ვიცით, უფალი სამგვარად გამოიცადა ეშმაკისაგან, ვნახოთ რა ვითარებაშია ეს გამოცდანი ანტიქრისტესთან:

1) ეშმაკის პირველი გამოცდა იმაში გამოიხატა, რომ მან იესო ქრისტეს, 40 დღის ნამარხულევს უდაბნოში, შესთავაზა - ეს ქვები პურად აქციეო (მათე 4,3). ერთი შეხედვით, შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ ასეთი მოქმედება სავსებით შეესატყვისება ღმერთის ძის მსახურების საბოლოო მიზანს: თითქოს რა შეიძლება გვქონდეს იმის საწინააღმდეგო, რომ უდაბნოში ბაღნარი ჰყვაოდეს და შიმშილი, სიღატაკე და გაჭირვება არ სტანჯავდეს ადამიანს, ხოლო ეს მძიმე შრომა და ოფლის ღვრა არსობის პურის მოსაპოვებლად, რაც პირველმა ადამიანმა შეცოდებით დააწია თავის მოდგმას როგორც ღვთის წყევლა, ერთხელ და სამუდამოდ დასრულდეს?! მაგრამ მთელი მზაკვარება და ცოდვიანობა ეშმაკის ამ წინადადებისა უფლის მიმართ იმაში მდგომარეობს, რომ უფალს შესთავაზეს ამით დაეწყო თავისი მხსნელი მსახურება, და არა დაესრულებინა! უფალს შესთავაზეს სრული უხვება და კეთილდღეობა დაემყარებინა ამ ხილულ, მატერიალურ სამყაროში, რაც, რა თქმა უნდა, ჭეშმარიტ ბედნიერებას ვერ მოუტანდა ხრწნადი და მოკვდავი სხეულით შემოსილ ადამიანს, ანუ ვერ დაუბრუნებდა მას თავდაპირველ ბედნიერ ცხოვრებას, რომელსაც საუკუნოდ შეიფერებდა. მხოლოდ გარეგანი გაუმჯობესება ცხოვრების ნივთიერი პირობებისა თვით ადამიანთა ზნეობრივი გაუმჯობესების გარეშე იქნებოდა ბოროტების სრული ზეიმი, რადგან ასეთი მაძღარი კეთილდღეობა განამტკიცებდა მასში ჩაფლულ ადამიანთა უიმედო ხორციელ მდგომარეობას და მიუღწევლადა შექმნიდა მათს ზნეობრივ გამოსწორებასა და სრულყოფას. ამიტომაც იყო, რომ უფალმა იესო ქრისტემ მტკიცედ უპასუხა მზაკვარ გამომცდელს: „...არა პურითა ხოლო ცხოვნდების კაცი, არამედ ყოვლითა სიტყვითა, რომელი გამოვალს პირისაგან ღმრთისა“ (მათე 4,4).

უფლის ამ პასუხით სულაც არ არის უგულებელყოფილი ადამიანთა ხორციელი მოთხოვნილება, მაგრამ მას მეორეხარისხოვანი ადგილი აქვს მიჩენილი სულიერი მოთხოვნილების შემდგომ. წმიდა სახარება ჰკიცხავს მხოლოდ ისეთს მცდელობას სხეულის თნება-ამებისა, როცა ამის მიზეზით სრულიად ივიწყებენ შემოქმედ ღმერთს; სახარება გმობს ადამიანთა ისეთ მისწრაფებას მატერიალური ბედნიერების მოსაპოვებლად, რომელიც, ამასთანავე, არ გულისხმობს სულიერ სრულყოფასაც. აკი თვით უფალი გვაფრთხილებს: „ეკრძალენით თავთა თქუენთა, ნუუკუე დამძიმდენ გულნი თქუენნი შვებითა და მთვრალობითა!“ (ლუკა 21,34) - ასე გვაფრთხილებს იგი, რადგან თუკი ხორციელება გვძლევს და გული დაგვიმძიმდება, მაშინ ჩვენ დავკარგავთ ზნეობრივ თავისუფლებას, ჩვენი მდაბალი მოთხოვნილებების მონების გავხდებით და ამით საუკუნო სატანჯველთ ვსწევთ ჩვენს უკვდავ სულებს.

2. ეშმაკის მეორე გამოცდა იმაში მდგომარეობდა, რომ უფალი წმინდა ქალაქ იერუსალიმში წაიყვანა, ტაძრის გუმბათზე დააყენა და უთხრა: „უკუეთუ ძე ხარ ღმრთისაი, გარდაიგდე თავი შენი ამიერ ქვეყნად, რამეთუ წერილ არს, ვითარმედ ანგელოსთა მისთადა უბრძანებიეს შენთვის, და ხელთა მათთა ზედა აღგიპყრან შენ, ნუსადა წარსცე ქვასა ფერხი შენი“ (მათე 4,6). მზაკვარი სულის ეს წინადადება შემდეგს ნიშნავდა: იგი ამით თითქოს ეუბნებოდა უფალს, - გადავარდი ქვევით ამ სიმაღლიდან და გაოცებულ ხალხს ეჩვენე ანგელოზთაგან აპყრობილი და გარშემორტყმული, რათა მათ, ამ სასწაულის ხილვაზე, ღმერთის ძედ შეგიცნონ და გაღიარონო. და ეს გამოცდა ეშმაკისა, რომელსაც თითქოსდა, სურდა ადამიანებში მაცხოვრის ღვთაებრივი ძალის რწმენა გაეღვიძებინა, სინამდვილეში სხვა არაფერი იყო, თუ არა უარყოფა ქრისტეს ჯვარისა, მის მიერ აღსრულებული გამოსყიდვისა ცოდვათაგან, რადგან ასეთი წინადადებით ქრისტეს სთავაზობდნენ ისეთი წინამძღვარი გამხდარიყო, რომელიც ბრბოს მხოლოდ გარეგნული სახილველით, ეფექტური ზემოქმედებით გაიყოლიებდა, და არ მოითხოვდა თავისი მიმდევრებისაგან არავითარ ზნეობრივ ღვაწლსა და თავდადებას. ასეთი წინამძღვარი კი სწორედ ანტიქრისტე გახდება, რომელიც ცრუ-სასწაულებითა და საკვირველი სანახაობებით დაიმორჩილებს სულიერი გულისხმას მოკლებულ ადამიანებს.

სასწაულთმოქმედების ასეთი მოთხოვნა უფლისაგან არაერთგზის გამოსულა ფარისეველთაგანაც (მაგალითად, იხ. მარკ. 8,12), ზოგჯერ კი მისდა შედგომილი ხალხიც მოითხოვდა მაცხოვრისაგან ზეციური სასწაულის ჩვენებას. ასე იყო უდაბნოში ხუთი პურისა და ორი თევზის სასწაულებრივი გამრავლების შემდგომაც, როცა იესო ქრისტემ მრავალრიცხოვანი ერი დააპურა, რომელთა შორის, მხოლოდ მამაკაცნი, ქალთა და ყრმათა ჩაუთვლელად 5000 იყვნენ. და სწორედ ამ დიდი სასწაულის თვითმხილველნი, ანუ ამ საკვირველი ტრაპეზის მონაწილენიც კი ასე ეუბნებოდნენ უფალს: „რა სასწაულსა იქმ, რაითა ვიხილოთ და გვრწმენეს შენი? რასა იქმ? მამანი ჩვენნი ჭამდეს მანანასა უდაბნოსა ზედა, ვითარცა წერილ არს: „პური ზეცით მოსცა მათ (ღმერთმა) ჭამად“ (იოანე 6,30-31). მაშასადამე მათთვის არასაკმარისი აღმოჩნდა მაცხოვრის ხელში პურისა და თევზის საკვირველი გამრავლების სასწაული, რადგან ეს ღვთაებრივი საქმე უდიდესი სიმდაბლით აღასრულა უფალმა, წმინდა სიმშვიდით და გარეგნული ეფექტის გარეშე, ანუ იმგვარი სულისკვეთებითვე, როგორითაც გამსჭვალული იყო ყოველი საქმე ღმერთკაცისა, მის მიერ ამქვეყნად ყოფნის ჟამს აღსრულებული; ამ ადამიანებს კი სანახაობა სწყუროდათ, აი, ისეთი, როცა მაღლა ცა სქელი ღრუბლებით დაიფარება, საშინელი ქუხილი დაიგრგვინებს, ელვაც თვალისდამაბრმავებლად გაიბრწყინებს და ნამდვილი პურები ზეციდან ჩამოცვივდება.

ასეთი სასწაულის მოთხოვნა ღმერთკაცისაგან უმძიმესი ცოდვა იყო, რადგან ხორციელი გონებისაგან და ურწმუნოებისაგან გამომდინარეობდა, რომელიც გარეგნული სახილველისა და ეფექტის გულისთვის ყოველთვის უარყოფს მაღალ სულიერ მიზანს. როცა ასეთი კადნიერი მოთხოვნა მოისმინა, უფალმა „სულთ-ითქუნა სულითა თვისითა და თქვა: რაი არს ნათესავი ესე, რამეთუ ეძიებს სასწაულსა? ამინ გეტყვი თქუენ: არა ეცეს ნათესავსა ამას სასწაული. და დაუტევნა იგინი“ (მარკოზი 8,12-13).

ზეციური სასწაულის მოთხოვნა ამ ხალხის მიერ იმავე ხასიათისა იყო, რაც ეშმაკის მოთხოვნა, როცა იგი იორდანეს უდაბნოში უფალს გამოსცდიდა. არავითარი განსაკუთრებული უტყუარობა ამ ხალხის თვალში ზეცით სასწაულს არ შეიძლებოდა ჰქონოდა, რადგან ისინი სულიერი დაბრმავებულები იყვნენ. რატომ მაინცდამაინც ზეციურ სასწაულს შეეძლო დაედასტურებინა, რომ ის (ანუ ეს სასწაული) ღვთის მიერ იყო აღსრულებული?! - საღმრთო წერილი ხომ საწინააღმდეგოსაც გვიდასტურებს. იობის წიგნში, მაგალითად, ნათქვამია, რომ სწორედ ეშმაკის მანქანებით გარდამოხდა ზეცით ცეცხლი და მოსწყვიდა მართალი იობის საცხოვრებელი - ცხვარნი და მწყემსნი (იობ. 1,16). აშკარაა, რომ ეს ცეცხლი ზეციდან კი არ დაეცა მათ ღვთის ნებით, არამედ დედამიწის ჰაეროვან სივრცეში წარმოიქმნა ეშმაკის მანქანებით, მსგავსად იმისა, როგორადაც ელვა და მეხი წარმოიქმნება ხოლმე. საღმრთო წერილიდან ვიცით, რომ სიმონ მოგვი თავისი „სასწაულებით“ დიდად აკვირვებდა სულიერად დაბრმავებულ ადამიანებს, რომელნიც მასში სატანურ მოქმედ ძალას ღვთის ძალად მიიჩნევდნენ (იხ. საქმე მოციქულთა 8,10). განსაკუთრებით განაკვირვა სიმონ მოგვმა წარმართი რომაელები, როცა მრავალრიცხოვან დამსწრეთა წინაშე თავი ღვთაებად გამოაცხადა, თქვა - ზეცად უნდა ავმაღლდეო, და უეცრად მართლაც მოსცილდა მიწას და ჰაერში ამაღლება დაიწყო. ამის შესახებ ნეტარი სიმონ მეტაფრასი მოგვითხრობს, რომელმაც ეს ცნობა უძველეს ქრისტიან მწერალთაგან აიღო (იხ. მისი „ცხოვრება წმიდა პეტრე მოციქულისა“). ვინმე პინეტი, რომელიც XVIII საუკუნის ბოლოს მოღვაწეობდა, ასევე აოცებდა ადამიანებს მსგავსი მოქმედებით, სხვათაც მრავალთ გაუკეთებიათ ასეთი რამ (ანუ რაღაც ფიზიკური ძალით მცირეოდნად მოსცილდებიან მიწას).

რის აღსრულებაზეც ქრისტემ უარი უთხრა ეშმაკს, იმას ანტიქრისტე აღასრულებს: იგი მისცემს ადამიანებს ნიშს ზეციდან, უფრო სწორად, „სასწაულს“ ჰაეროვანი სივრციდან, სადაც უპირატესად უშმაკი მთავრობს, რაზეც პირდაპირ მიუთითებს პავლე მოციქული (ეფეს. 2,2. 4,12. ამასთან დაკავშირებით იხილეთ აგრეთვე ეფრემ ასურის 106-ე სიტყვა, ნაწ. III). იოანეს გამოცხადებაში ვკითხულობთ, რომ იგი (ანუ მხეცი - ანტიქრისტე) „იქმნ სასწაულთა დიდთა, და რაითა ცეცხლი გარდამოხდეს ზეცით წინაშე კაცთა“ (13,13). ეს ნიში საღმრთო წერილში, როგროც ვხედავთ, წოდებულია, უდიდეს სასწაულად ანტიქრისტესი, ხოლო ადგილი მისი აღსრულებისა - არის ჰაეროვანი სივრცე, და არა ზეცა; ეს ალბათ მართლაც შთამბეჭდავი და საშინელი სახილევლი იქნება, ყველაზე მეტად იმოქმედებს კაცთა მხედველობით გრძნობაზე და ამ გზით მოხიბლავსა და აცთუნებს მის მხილველთ.

წმინდა სვიმეონი, ახალი ღვთისმეტყველი, გვაფრთხილებს, რომ ჩვენ არ შეგვგავს ცად აღხილვა სასწაულის მოლოდინში, რადგანაც ჰაეროვან სივრცეში მზაკვარი სულები ბატონობენ, რომელნიც იქ მრავალ სხვადასხვა საცთურს მოიმოქმედებენ და ამის გამოც იწოდებიან კიდევ „მთავრად, ხელმწიფედ აერისა“ (ეფეს. 2,2. იხ. კრებული „სათნოების მოყვარება“, ტ.I, სვიმეონ ღვთისმეტყველის - „სიფრთხილის მესამე სახეობის შესახებ“).

მოხიბლვა, ცთუნება ეშმაკის მიერ ჰაეროვან სივრცეში აღსრულებული სასწაულით უცილობელი დაღუპვით ემუქრება ყველას, ვინც კი შიშით, ღვთის ძალის გამოვლინების მოლოდინით დააკვირდება და ჩაუღრმავდება მას. „ეშმაკის ყველა მანქანებას ის თვისება აქვს, რომ თუნდაც მცირე ყურადღებას მათდამი ადამიანის მხრიდან ძალზე სახიფათოა; მხოლოდ ამით, ანუ ყურადღების მიქცევით, დაე თუნდ გულგრილი და ყოველგვარ თანაგრძნობას მოკლებული იყოს ადამიანი სახილველებისადმი, მისი სული მაინც შეიძლება დაიდაღოს ისეთი მძიმე და მავნე შთაბეჭდილებით, რომელიც უსათუოდ გაიტაცებს მას და უმძიმეს განსაცდელსაც სწევს“ (ეგნ. ბრიანჩანინოვი, ტ.IV, გვ.329). ასე რომ, ანტიქრისტეს მიერ სატანური ძალით აღსრულებული ნიშნები უდიდეს ზემოქმედებას იქონიებს მათს მხილველებზე. „ადამიანები ვერ გულისხმა-ჰყოფენ, რომ ამ „სასწაულებს“ ბოროტისა არ ექნებათ არავითარი კეთილგონიერი მიზანი, არავითარი განსაზღვრული მნიშვნელობა; რომ ისინი შორს იქნებიან ჭეშმარიტი სასწაულებისაგან, აღსავსენი სიცრუით, მოკლებულნი ყოველგვარ აზრს, საშინელნი, ყოვლად ბოროტნი, სახიობურნი, გამიზნული იმისთვის, რომ განაკვირვონ ადამიანები, თავდავიწყებით დაბანგონ, აცთუნონ, მოატყუონ, გაიტაცონ საუცხოო, ცარიელი, უგნური სახილველის ეფექტით“ (იქვე, გვ.300).

და როცა ანტიქრისტეს ამ „სასწაულებს“ იხილავენ, ადამიანები ღვთაებრივი ძალის უდიდეს გამოვლინებად მიიჩნევენ მათ, რადგანაც ხორციელი ცხოვრების გამო მოკლებულნი იქნებიან ჭეშმარიტ რწმენას და აღარ ექნებათ სულიერი ხედვა. „თავის სასწაულთა გრგვინვა-ქუხილით ანტიქრისტე შიშს დასცემს ადამიანებს, სახილველთა საკვირველებით დააკმაყოფილებს უგუნურთა ცნობისწადილს და აამებს მათს ამპარტავან ბუნებას, ასიამოვნებს ხორციელი სიბრძნისადმი სიყვარულს, ცრურწმენებისადმი დამონებულ აზრს უცნობელი ადამიანებისა და თვით განსწავლულთაც დიდ გაკვირვებაში მოიყვანს, რის გამოც ყველა, ვინც თავისი დაცემული ბუნების სინათლით ხელმძღვანელობს და მოკლებულია უნარს იხელმძღვანელოს მხოლოდ ღვთაებრივი ნათლით, ყველა ასეთი ადამიანი მაცთური ანტიქრისტეს მონა გახდება და მის მიერ წარიტაცება“ (ეპ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი, ტ.IV, გვ.302).

3. ეშმაკის მესამე გამოცდა იმაში მდგომარეობს, რომ მან მაღალ მთაზე აიყვანა უფალი, უჩვენა სუფევანი და დიდება ამა ქვეყნისა და უთხრა: „ესე ყოველი მიგცე შენ, უკეთუ დაჰვარდე და თაყვანის-მცე მე“ (მათე 4,9 და ლუკა 4,7). მართლაც, ეშმაკის ძალაუფლება ამა ქვეყანაზე არაერთგზის არის დამოწმებული საღმრთო წერილში. საკმარისია ითქვას, რომ თვით უფალი უწოდებს ეშმაკს „მთავარს ამის სოფლისა“ (იოანე 14,30). წმიდა მოციქული გვეუბნება, რომ ეშმაკი თავის ძალას, საყდარსა და ხელმწიფებას იმას აძლევს, ვინც მას ემსახურება (გამოცხ. 13,2). მისი ძალაუფლება სიცრუით, საცთურითა და ძალადობით მკვიდრდება. უფალი ჩვენი იესო ქრისტე კი იმისთვის მოევლინა ქვეყანას, რომ თავისი ძალაუფლება თავისუფალ ზნეობრივ ღვაწლსა და მამისადმი თავისუფალ, ძისებრ მორჩილებაზე დააფუძნოს.

თუ რა პასუხი გასცა უფალმა ეშმაკს ზემოთმოყვანილ წინადადებაზე, - კარგად ვიცით. და იმას, რაც ქრისტემ უარყო, მთლიანად აღასრულებს ანტიქრისტე თავისი ბოროტი მსახურებით ადამიანთა დაღუპვისათვის. ეშმაკისაგან იგი მიიღებს მთელს ძალაუფლებას და მეუფებას ამა ქვეყანაზე, რადგან თაყვანს სცემს მას და მთელის არსებით დაემონება, ამასთან, თვითონაც გასცემს ხოლმე ამ ძალაუფლებისაგან დიდსა თუ მცირე ნაწილს, იმისდა მიხედვით დაასაჩუქრებს ასე ადამიანებს, თუ ვინ როგორ ემორჩილება და ემსახურება თვით მას - ანტიქრისტეს, და მისი სახით - ეშმაკს.

როცა მსოფლიო ბატონობას მიაღწევს, ანტიქრისტე მკვეთრად შეცვლის თავისი მოქმედების ხასიათს. ყველასადმი პირმოთნე, ფრთხილი და გარეგნულად კეთილგანწყობილი დამოკიდებულების ნაცვლად, რასაც იგი თავის აშკარა მოწინააღმდეგეთა მიმართაც არ დაიშურებს, ახლა იგი დაუფარავად დაუწყებს დევნას - სასტიკსა და დაუძინებელს, ყველა მორწმუნე ქრისტიანს, რომლებიც თაყვანს არ სცემენ მას და ღმერთად არ აღიარებენ. წმიდა დანიელი გვიწინასწარმეტყველებს, რომ ანტიქრისტემ „სიტყვანი მაღლისა მიმართ (წინააღმდეგ) თქვნეს, და წმიდანი მაღლისანი შეაცთუნნეს, და მოიგონოს ცვალება ჟამთა და შჯულისა“ (7,25). იგივეს ვკითხულობთ იოანეს გამოცხადებაშიც (13,5-7; 12,13-17). ანტიქრისტეს ძალადობის შედეგად თავისუფალი საზოგადო ღვთისმსახურებაც ქრისტეს ეკლესიებში უნდა შეწყდეს. ამის გამო პროფ. ბელიაევი წერს:

„ანტიქრისტე და მისი მიმდევრები დაიწყებენ საღმრთო წერილის წმიდა წიგნთა განადგურებას, ღვთის სიტყვის მქადაგებელთა და ქრისტიანული ღვთისმსახურების აღმსრულებელთა დევნას; ისინი თვალყურს ადევნებენ იმას, რომ აღარსად აღესრულებოდეს ევქარისტიის (ზიარების) წმიდა საიდუმლო. მაგრამ მიუხედავად სასტიკი დევნა-შევირწოებისა, ღვთის სიტყვის ქადაგება ამ მძიმე დროშიც არ დადუმდება, ჭეშმარიტი ღვთისმსახურება არ შეწყდება და ევქარისტიის საიდუმლოც აღესრულება ხოლმე“ („უღმერთობისა და ანტიქრისტესთვის“, გვ.346); თუმცა ეს, რა თქმა უნდა, მხოლოდ ფარულად მოხდება, მდევართაგან საიდუმლოდ, ისევე, როგორც ქრისტიანობის გავრცელების პირველ საუკუნეებში იყო, როცა წარმართი იმპერატორებისა და სხვა ხელისუფლების მიერ ქრისტეს მორწმუნენი სასტიკად იდევნებოდნენ, ევნებოდნენ და მოწამეთა გვირგვინსაც იღებდნენ.

როგორც წმიდა ნილოს მირონმდინარე ბრძანებს - „ავმეხსიერებაა ბეჭედი ანტიქრისტესი და ავმეხსიერის გულია მისი ბეჭდით დატვიფრული. და როდესაც ანტიქრისტე (ანუ სოფელში მოქმედი სული ანტიქრისტესი) ადებს გულს ამ ბეჭედს, მაშინ ავმეხსიერების ამ ბეჭდისგან სამარადჟამოდ კვდება გული კაცისა (ანუ ღვთის შიშის, ცოდვის გამო მწუხარებისა და სხვა სულიერ გრძნობათა ვერ შემმეცენებელი, ხდება თითქოსდა მკვდარი), ვამბობ: ასე კვდება ადამიანი, რომლის გულიც მძულვარებით არის აღბეჭდილი. ეს წყეული გულღრძოობა ადამიანს ესოდენ უგრძნობელს ხდის, რომ კაცნი სხვადასხვაგვარი სიკვდილით თავადვე იკლავენ თავს. ვიეთნს იგი რწმენისგან განდგომილად ხდის, ზოგთ - თვითმკვლელად, სხვათ იძულებულს, რომ საჩხუბრად აღიძრან, ზოგს გამცემად აქცევს, ზოგს კი მგმობელად, სხვათ - კაეშანში აგდებს და გულს კაცისას არასოდეს აძლევს მოსვენებას. საბრალო ადამიანები კი ვერ ამჩნევენ, რომ ყოველივე ამას გულღრძოობა და ავმეხსიერება იქმს და ისინი სიკვდილამდე მიჰყავს (ამ სტრიქონებზე საჭიროა, მცირედ შევჩერდეთ. წმიდანი გვიხსნის-რა კაცობრიობის უმთავრეს მღელვარებათა საფუძვლებს, რევოლუციების მიზეზებს, შვილების მძულვარებას მშობლების მიმართ და სხვა მათ განწყობილებებს, გვეუბნება, რომ ყოველივე ამის მიზეზი არის გულღრძოობა, ანუ მახლობელთა ნაკლოვანებათა ქედმაღლური განკითხვა, მშობელთადმი უპატივცემულო დამოკიდებულება, ხელქვეითთა მიერ უფროსების მიმართ გამოვლენილი დაუმორჩილებლობა და სხვა ამგვარი. უკეთუ ჩვენ კარგად ჩავწვდებით დროის სულსა და ეკლესიისა და სახელმწიფოს მოწინააღმდეგეთა ქმედების სახეებს, დავინახავთ, რომ ისინი თავის წარმატებებს სწორედ იმაზე აფუძნებენ, რომ ადამიანები განკითხვითა და მძულვარებით მოწამლონ, ხოლო მოწამლულნი კი საკუთარ მორჩილ საჭურველად გამოიყენონ).

ამრიგად, როდესაც ანტიქრისტე თავისი ბეჭდით ადამიანთა დატვიფრას დაიწყებს, მათი გულები მკვდართა გულებს მიემსგავსებიან (ანუ თითქოსდა მოკვდებიან).

და მაშინ (ანუ ნაწინასწარმეტყველევი უბედურების ჟამს), ანტიქრისტე თავისი ბეჭდით ადამიანთა დაბეჭდვას იმის გამო დაიწყებს, რომ თითქოსდა ამ ნიშნით ისინი უბედურებისაგან იხსნას, რამეთუ აპოკალიფსის თანახმად (აპოკალიფსი. 13,17) პური მხოლოდ მათ მიეყიდებათ, ვინც ამ ბეჭდით იქნებიან დატვიფრულნი. მრავალნი პირდაპირ გზებზე დაიხოცებიან. ადამიანები მძორისმჭამელ მტაცებელ ფრინველებს მიემსგავსებიან, რამეთუ ისინი შეჭამენ მკვდრებს. მაგრამ როგორი ადამიანები ჩაიდნენ ამას? ისინი, რომლებიც ანტიქრისტეს ბეჭდით იქნებიან დაბეჭდილნი; ქრისტიანები კი, თუმცა მათ არც მიჰყიდიან და არც მისცემენ პურს იმის გამო, რომ ბეჭედი არ ექნებათ მიღებული, მაინც არ შეჭამენ მკვდარ ადამიანთა ცხედრებს. დაბეჭდილნი კი, მიუხედავად იმისა, რომ მათთვის პური ხელმისაწვდომი იქნება, მაინც ხარბად შთანთქავენ მიცვალებულებს. რამეთუ როდესაც კაცი მიიღებს ბეჭედს, გული მისი კიდევ უფრო უგრძნობელი გახდება, ვიდრე დაბეჭდვამდე იყო. იმის გამო, რომ ადამიანებს აღარ ექნებათ შიმშილის გაძლების უნარი, ისინი წარიტაცებენ მკვდართა სხეულებს და იქვე, სადღაც გზის პირას ჩამომსხდარნი, დაუწყებენ მძორს ჭამას. ბეჭედზე კი იქნება შემდეგი წარწერა: „მე შენი ვარ“. - „დიახ, შენ ჩემი ხარ“. - „ნებით მოვდივარ და არა იძულებით“. - „და მეც შენი ნებით გიღებ შენ და არა იძულებით“. ეს ოთხი ზმა ან წარწერა იქნება გამოსახული იმ წყეულის ბეჭდის შუაგულში.

ჰოი, რა უბედურია იგი, ვინც აღიბეჭდება იმ წყეული ბეჭდით! ეს დაწყევლილი ბეჭედი უდიდეს ჭირსა და უბედურებას შეჰყრის მსოფლიოს. ქვეყნიერება მაშინ ისეთი დაჩაგრული იქნება, რომ ადამიანები დაიწყებენ ერთი ადგილიდან მეორე ადგილზე გადასახლებას. ადგილობრივები-კი, მხილველნი სხვა მხრიდან მოსულთა, ეტყვიან მათ: ჰოი, უბედურო ადამიანებო! რამ გადაგაწყვეტინათ თქვენი საკუთარი, ესოდენ მადლიანი მხარის მიტოვება და ამ წყეულ ადგილას, ჩვენთან მოსვლა, რომელთაც აღარავითარი ადამიანური გრძნობა აღარ შეგვრჩენია? - ასე ივიშვიშებენ ადამიანები ყველა იმ ადგილას, სადაც ისინი საკუთარი მხარეებიდან გადასახლდებიან... მაშინ ღმერთი, იხილავს-რა კაცთა შფოთვას, რომლისგანაც ისინი ბოროტად ევნებიან და საკუთარი ადგილებიდან იწყებენ სხვაგან გადასახლებას, უბრძანებს ზღვას, რათა მან მიიღოს თავისი უწინდელი მხურვალება, რომელიც მას გააჩნდა, რათა ადამიანებმა ვეღარ შესძლონ დასასახლებლად მისი ერთი ადგილიდან მეორეზე გადასვლა. და როდესაც ანტიქრისტე თავის წყეულ ტახტზე დაჯდება, მაშინ ზღვა ისე ადუღდება, როგორც მდუღარე წყალი ქვაბში. და როდესაც წყალი ქვაბში ხანგრძლივად დუღს, რა ემართება მას? განა იგი არ აორთქლდება? ასევე დაემართება ზღვასაც. ხანგრძლივი დუღილისაგან ისიც აორთქლდება და როგორც კვამლი, ისე გაჰქრება პირისაგან მიწისა. დედამიწაზე ყოველივე მცენარეული გახმება - ხენი მუხისა და კედრისანი. ზღვის მხურვალებისაგან გამოხმება ყველაფერი და მდინარეთა კალაპოტებიც დაშრება; ცხოველები, ფრინველები და ქვეწარმავლები სრულიად ამოწყდებიან.

დღე იქნება როგორც საათი, კვირა როგორც დღე, თვე როგორც კვირა და წელიწადი კი როგორც თვე. რამეთუ კაცთა მზაკვრობის გამო მოხდება ისე, რომ სტიქიონებიც კი დაიძაბება, კიდევ უფრო აჩქარდება და დაიჭიმება, რამეთუ მალე აღესრულოს საუკუნეთა მერვე რიცხვისათვის (ანუ სოფლის შექმნიდან მერვე ათასწლეულისათვის) უფლის მიერ ნაწინასწარმეტყველები რიცხვი“ (წმ. ნილოს მირონმდინარე - „სიკვდილისშემდგომი შეგონებანი...“).

„ღვთის წმიდანებსა და მორწმუნეებს საშინელი განსაცდელის დღეები დაუდგებათ: მზაკვარება, პირფერობა, ცრუ-სასწაულები მდევარისა სულ უფრო გაძლიერდება, და ყოველივე ამას ერთი მიზანი ექნება - მათი ცთუნება; შეფარული, მზაკვრული გამომგონებლობით შენიღბული ფორმები დევნისა, მტანჯველის შეუზღუდავი ძალაუფლება - მეტად მძიმე დღეში ჩააგდებს უფლის რჩეულთაც კი. მათი რიცხვი იმ დროისათვის ძალზე მცირე იქნება და უმნიშვნელოდ გამოჩნდება ანტიქრისტეს მიერ დამონებული კაცობრიობის წინაშე... საყოველთაო ზიზღი, სიძულვილი, ცილისწამება, დევნა-შევიწროება, სიკვდილით დასჯა - გახდება მართალ მორწმუნეთა უმრავლესობის ხვედრი... ანტიქრისტეს მოწინააღმდეგენი ჩაითვლებიან საზოგადოებრივი კეთილდღეობისა და წესრიგის მტრებად, მშვიდობის დამრღვევებად, და ამისთვის აშკარა თუ ფარულ დევნას დაითმენენ, ტანჯვა-წამებასა და სიკვდილით დასჯასაც ეწევიან“ (ეპ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი, ტ.IV, გვ.302-303).

ანტიქრისტეს მეტად ძლიერი და ქმედითი თანაშემწე ეყოლება ჭეშმარიტ ქრისტიანთა დევნა-შევიწროებაში, მათ იძულებაში - თაყვანი სცენ მას როგორც ღმერთს. თავისი სისასტიკისა და არნახული დაუნდობლობის გამო ეს თანამდგომი ანტიქრისტესი საღმრთო წერილში წოდებულია მეორე „სხვა მხეცად“ (გამოცხ. 13,11-12,14-15).

პირველნი დიდნი მსხვერპლნი ანტიქრისტეს სასტიკი დევნულებისა გახდებიან მისი მამხილებელნი - წმიდა წინასწარმეტყველნი ელია და ენუქ.

„როდესაც წყეული იგი ხელმწიფება დაინახავს ელიასა და ენოქს, რომლებიც ადამიანებს უქადაგებენ რათა მათ არ მიიღონ ბეჭედი ანტიქრისტესი, მათ შეპყრობას ბრძანებს. წინასწარმეტყველნი კი ადამიანებს დაარწმუნებენ, რათა ისინი არ აღიბეჭდონ ანტიქრისტეს ბეჭდით, ეტყვიან მათ, რომ ვინც გამოავლენს მოთმინებას და არ მიიღებს წყეულ ბეჭედს, იგი გადარჩება და უფალი უსათუოდ დაუმკვიდრებს მას სასუფეველს მხოლოდ იმის გამო, რომ არ მიიღო ბეჭედი. დაე, ყველამ გამუდმებით გამოისახოს პატიოსანი ჯვრის ნიშანი, ყოველ საათს გადაიწეროს პირჯვარი, რამეთუ ბეჭედი ჯვრისა ადამიანს ჯოჯოხეთის სატანჯველისაგან განათავისუფლებს. ხოლო ანტიქრისტეს ბეჭედი კი კაცთა მოდგმას საუკუნო სატანჯველში ჩაჰყრის. უკეთუ მოგშივდეთ და მოგინდეთ საზრდო, მცირეოდენი ხანი მოითმინეთ და ღმერთი, თქვენი მოთმინების მხილველი, დახმარებას ზეციდან გამოგიგზავნით. უფლის შეწევნით თქვენ განცხოველდებით (სიტყვა-სიტყვით - ცხოვლად (ცხადად) დანაყრდებით. უკეთუ არ გამოიჩენთ მოთმინებას და მაინც მიიღებთ არაწმიდა მეფის ბეჭედს, იცოდეთ, რომ ამის გამო მწარედ ინანებთ.

ეტყვიან კაცნი ენოქსა და ელიას: „რატომ ემადლიერებიან ანტიქრისტეს ის ადამიანები, რომლებმაც მიიღეს ბეჭედი?“ - მაშინ მიუგებენ მათ ენოქ და ელია: „დიახ, ემადლიერებიან, მაგრამ ვინ არიან მისი მადლიერნი? (ანუ ვინ ჰმადლობს მათ ბაგით?). ადამიანები კი არ უხდიან მას მადლობას, არამედ მარტოდენ თავად ბეჭედი (ანუ ბოროტება, რომელიც გაბატონდება ადამიანებზე, მათივე ბაგით გამოხატავს შექცევასა და სიხარულს, რამეთუ მან მოასწრო და დაღუპა ისინი, როგორც ეს იციან ხოლმე ავკაცებმა, რომლებიც ჩადენილი სივერაგის გამო დღესასწაულობენ და ხარობენ).

და რა არის მათი მადლიერება? მათი მადლიერება არის ის, რომ მათში ჩაბუდდა სატანა, განსხეულდა ადამიანის გრძნობაში და ადამიანი უკვე ვეღარ აღიქვამს იმას, თუ რა უბედურება ტრიალებს მის თავს.

ის ვინც აღიბეჭდება ანტიქრისტეს ნიშნით, დემონად გადაიქცევა, თუმცა-კი დაიწყებს იმის მტკიცებას, რომ ვერ გრძნობს ვერც შიმშილსა და ვერ წყურვილს, მაგრამ შია და სწყურია კიდევ უფრო მეტად, და არა მარტო მეტად, არამედ შვიდგზის უფრო მეტად, ვიდრე თქვენ. თქვენ მხოლოდ მცირე ხნით მოითმინეთ. ნუთუ ვერ ხედავთ, რომ ის, ვინც იღებს ანტიქრისტეს ბეჭედს, ცოცხლებში აღარ წერია? (ანუ სულით უკვე მკვდარია და მას მარადიული სატანჯველი ელოდება), ნუთუ, თქვენც ასევე გსურთ, რომ დაუშრეტელ სატანჯველში დაიღუპოთ ამ ბეჭედთან ერთად და იქ იმათთან ერთად ეწამოთ, ვინც წყეული ბეჭდით დაიტვიფრნენ? და სადაც არს „ტირილი და ღრჭენაი კბილთა?“ და სხვა მრავალი ამგვარი მოძღვრებით განსწურთნიან კაცთა ენოქი და ელია.

გაიგებს ანტიქრისტე, რომ ორი ადამიანი ქადაგებს მის წინააღმდეგ და უწოდებს მას მაცდურს, გრძნეულს, მატყუარასა და მზაკვარ ეშმაკს. გაიგებს და განრისხებული მათ შეპყრობასა და მის წინაშე მიყვანას ბრძანებს. როდესაც მის განკარგულებას შეასრულებენ, იგი ელიასა და ენოქს მლიქვნელური სიტყვებით ჰკითხავს: „ჰოი, ვითარ დაღუპული ცხვრები ხართ, რამეთუ არ აღბეჭდილხართ სამეფო ბეჭდით?“ და მაშინ მიუგებენ მას ენოქი და ელია: „მაცდურო და მატყუარავ! დემონო! შენს გამო ესოდენი სული წარწყმდა ჯოჯოხეთსა შინა! წყეულიმც იყოს ბეჭედი შენი შენსავე ხელმწიფებასთან ერთად! წყეულმა ბეჭედმა და წაბილწულმა მეფობამ შენმან დაამხო და წარწყმიდა სოფელი ესე. ძვირშემთხვეულობამ შენმან მიიყვანა ქვეყენიერება ამ ყოფამდე, დაიღუპა სოფელი და დადგა აღსასრული მისი...“ - ასეთ სიტყვებს მოისმენს ანტიტიპი ენოქისა და ელიასაგან და ეტყვის მათ: „როგორ ბედავთ ჩემს, თვითმპყრობელისა და მეფის, წინაშე ამგვარ ლაპარაკს?“ და მიუგებს ელია: „მეფობაი შენი გვძაგს, ხოლო დიდებასა შენსას კი შენს ბეჭედთან ერთად შევაჩვენებთ!“ - ამგვარი შეურაცხმყოფელი პასუხით ისე გამძვინვარდება ანტიქრისტე, რომ ცოფიან ძაღლს დაემსგავსება და ორივე წინასწარმეტყველს საკუთარი ხელით მოჰკლავს (წმ. ნილოს მირონმდინარე - „სიკვდილისშემდგომი შეგონებანი...“).

ეს ამბავი ნაწინასწარმეტყველებია იოანეს გამოცხადებაში, სადაც ნათქვამია: „და რაჟამს აღასრულონ წამებაი მათი (ძაძით მოსილმა „ორმა მოწამემ“ ღმერთისა), მხეცმან მან, რომელი აღმოვალს უფსკრულით, ბრძოლა-ყოს მათ თანა და სძლოს და მოკლნეს იგინი. და მძორები მათი უბანთა ზედა ქალაქის მის დიდისათა, რომელსა ეწოდების სულიერად სოდომი და ეგვიპტე, სადა-იგი უფალი მათი ჯვარს-ეცვა. და იხილონ ერთა და ტომთა და ენათა და წარმართთა მძორები მათი სამ დღე და ნახევარ და არა უტეონ მძორებსა მათსა დადებას სამარესა შინა. და მკვიდრთა ქვეყანისათა განიხარონ მათ ზედა და იშვებდნენ და ძღვენი მისცენ ურთიერთას, რამეთუ ამათ ორთა წინასწარმეტყველთა ტანჯეს მკვიდრნი ქვეყანისანი. და შემდგომად სამისა მის და ნახევარისა დღისა სული ღმერთისაი ცხოველი შევიდა მათ თანა, და აღდგეს ფერხთა ზედა მათთა და შიში დიდი დაეცა მათ ზედა, რომელნი ჰხედვიდეს მათ. და მესმა ხმაი დიდი ზეცით, რომელი ეტყოდა მათ: აღმოვედით აქა! და აღვიდეს ზეცად ღრუბლითა. და იხილნეს იგინი მტერთა მათთა. მას დღესა შინა იქმნა ძრვაი დიდი, და მეათედი ქალაქისაი დაეცა, და მოსწყდეს ძრვისა მისგან კაცნი შვიდ ათასნი, და სხვანი იგი შეშინებულ იქმნეს და მისცეს დიდებაი ღმერთსა ცათასა“ (გამოცხ. 11,7-13).

ამის შემდეგ უნდა აღსრულდეს ღირსშესანიშნავი რამ, რაც უნდა მიეწეროს ამ წმიდა წინასწარმეტყველთა ქადაგების ძალას, მათს საკვირველ აღდგომას მკვდრეთით და ზეცად ამაღლებას, - მოხდება ის, რომ ანტიქრისტეს თანამედროვე იუდეველთა მნიშვნელოვანი ნაწილი ჭეშმარიტ რწმენაზე მოიქცევა და ქრისტეს შეუდგება. ამასთან დაკავშირებით ნეტარი თეოფილაქტე წერს: „ელია... მოვა როგორც წინამორბედი ქრისტეს მეორედ მოსვლისა, და ჭეშმარიტ რწმენას ქრისტესას დაუბრუნებს ყველა ებრაელს, ვინც კი მდაბალი და მორჩილი აღმოჩნდება, და მამათა მემკვიდრეობას დაუბრუნებს მათ, რაც ამდენი ხნის განმავლობაში დაკარგული ჰქონდათ“.

საფუძველს ამგვარი მტკიცებისათვის ვპოულობთ თვით საღმრთო წერილში, სადაც შემდეგია ნაწინასწარმეტყველები:

ბ) ესაიას წინასწარმეტყველება: „და იყოს მას დღესა შინა, არღა მერმე, შეეძინოს დაშთომილი ისრაელსა. და განრომილნი იაკობისანი არღა მერმე არმოსავ იყვნენ, მიმძლავრებულთა მიმართ მათთა, არამედ იყვნენ მოსავ ღმერთისა მიმართ წმიდისა ისრაელისასა ჭეშმარიტებითა. და იყოს დაშთომილი იაკობისი ღმერთისა მიმართ ძლიერისა“ (10, 20-21).

გ) იგივეს გულისხმობს პავლე მოციქულიც, რომელსაც მოჰყავს ესაია წინასწარმეტყველის სიტყვები: „ხოლო ესაია ღაღადებს ისრაელისთვის: დაღათუ იყოს რიცხვი იგი ძეთა ისრაელისათაი ვითარცა ქვიშაი ზღვისაი, ნეშტნი ოდენ ცხონდეს (რომ. 9,27; იხ. ესაია 10,22);

დ) ზაქარიას წინასწარმეტყველება: „და იყოს მას დღესა შინა ვიძიო მოსპობა ყოველთა წარმართთა, მიმავალთა იერუსალემსა ზედა. და მივჰფინო სახლსა ზედა დავითისსა და დამკვიდრებულთა ზედა იერუსალემისათა სული მადლისაი, სიხარულისა და თანალმობისაი, და მოიხილონ ჩემდამო მის წილ, რომლისა მიმართ უგმირეს“ (12, 9-10).

ე) ყველა ამ წინასწარმეტყველებას აგვირგვინებს ღვთაებრივი პავლე მოციქულის ღმრთივსულიერი სიტყვები: „და იგინი (იუდეველები), თუ არა დაადგრენ ურწმუნოებასა მათსა ზედა, და-ვე-ემყნენ, რამეთუ შემძლებელ არს ღმერთი კვალად დამყნად მათდა. უკუეთუ შენ (ანუ რომაელი - წარმართი, მოქცეული ქრისტეს რწმენაზე) ბუნებითისა მისგან მოეკვეთე ველურისა ზეთისხილისა და გარეშე ბუნებისა დაემყენ კეთილსა ზეთის ხილსა, რაოდენ უფროის იგინი ბუნებითსა მას დაემყნენ თვისსავე მას ზეთისხილსა! არა მნებავს უმეცრებაი თქუენი, ძმანო, საიდუმლოისა ამის, - რაითა არა იყვნეთ თავით თვისით ბრძენ, - რამეთუ სიბრმე ჟამითი ჟამად შეჰყვა ისრაელსა, ვიდრემდე სავსებაი იგი წარმართთაი შემოხდეს. და ესრეთ ყოველი ისრაელი ცხონდეს, ვითარცა წერილ არს: მოვიდეს სიონით მხსნელი და მოაქციოს უღმრთოებისაგან იაკობი“ (რომ. 11,23-26; იხ. ესაია 27,19).

ვლ. სოლოვიოვს, რომელიც ცდილობდა, წმიდა ელიასა და ენუქის ამქვეყნად მოვლინებასთან დაკავშირებული ყველა წინასწარმეტყველება საღმრთო წერილისა იგავურად, არაპირდაპირი მნიშვნელობით განემარტა, უნებლიეთ უნდა შეეცოდა უფლის ამ ორი მოწამის მოღვაწეობასთან დაკავშირებული დიდი მოვლენის - ქრისტესადმი ისრაელის „ნეშტის“ მოქცევის ახსნა-განმარტებაშიც (იხ. მისი ესქატოლოგიური შრომა - „სამი საუბარი“, თავი - „სიტყვა ანტიქრისტეზე“). მისი ინერპრეტაციით, როცა იუდეველები შეიტყობენ, ჩვენს მიერ ჭეშმარიტ მესიად მიჩნეული კაცი (ანუ ანტიქრისტე) წინადაცვეთილი არ არისო, ისინი ზურგს შეაქცევენ მას, უარყოფენ და ქრისტიანობას მიიღებენო. თუკი ეს ვარაუდი - ანტიქრისტეს წინადაუცვეთელობა - მართლაც ნამდვილი აღმოჩნდება, ფანატიკურად განწყობილ იუდეველებს იგი მხოლოდ იმას აიძულებს, რომ უარყონ ასეთი „მესია“, ანუ ანტიქრისტე, და სხვას, მესიისათვის უფრო შესაფერ კანდიდატს დაუწყონ ლოდინი. მართლაც, ძნელი დასაჯერებელია, რომ ეს ამბავი, ანუ მომავალი ანტიქრისტეს შესაძლო წინადაუცვეთელობა, გახდეს იმის მიზეზი, რომ იუდეველებმა უარი თქვან თავიანთ ეროვნულ-სარწმუნოებრივ იდეოლოგიაზე და ქრისტეს რწმენა შეიძინონ. განა აქამდე იუდეველთა ისტორიაში მრავლად არ ყოფილან მესიის წოდების მისაღებად ამაოდ გარჯილი პრეტენდენტები, რომელნიც წინამძღვრობდნენ რომის წინააღმდეგ აღძრულ აჯანყებებს?! ასეთი „მესიანი“, დიახაც, რომ ჰყოლია ისრაელს, მაგრამ შემდგომი იმედის გაცრუება არასოდეს არ აიძულებდა იუდეველებს უარეყოთ თავიანთი რწმენა, თავიანთი იდეოლოგია, და ერთადერთ ჭეშმარიტ სარწმუნოებად ქრისტიანობა ეღიარებინათ.

ისეთი მნიშვნელოვანი მოვლენა კაცობრიობის ისტორიაში, როგორიც არის, უფრო სწორად, როგორიც იქნება უფლის მეორედ მოსვლის წინ იუდეველთა ნაწილის („ისრაელის ნეშტის, დაშთომილის“) საკვირველი მოქცევა ქრისტესადმი, მთლიანად შეიძლება განპირობებული იყოს მხოლოდ უფლის ორი დიდი წინასწამეტყველის - ელიასა და ენუქის ქადაგების ზემოქმედებით; ისინი ხომ სამნახევარი წლის მანძილზე დაუფარავად ამხილებენ ანტიქრისტეს და დიდი ღვთაებრივი ძალითაც იქნებიან შემოსილნი, ამასთან, უდიდესი ზეგავლენა ექნება მათს მოწამეობრივ აღსასრულს, სასწაულებრივ აღდგომას მკვდრეთით და ზეცად ამაღლებას, რისი მოწმენიც სწორედ ისრაელში მცხოვრებნი გახდებიან. როგორც ვნახეთ, ამასვე გვიდასტურებს საღმრთო წერილიც, რომლის ზემოთ მოყვანილი წინასწარმეტყველებანი „ისრაელის ნეშტის“ მოქცევას ქრისტეს რწმენაზე სწორედ ელიასა და ენუქის მოღვაწეობას მიაწერენ.

იუდეველთა ეს მოქცევა ქრისტიანულ სარწმუნოებაზე ანტიქრისტეში მძვინვარე გაბოროტებას გამოიწვევს საერთოდ ქრისტიანთადმი და მაშინ იყოს „ჭირი დიდი, რომელი არა იყო დასაბამითგან სოფლისაით ვიდრე აქამომდე“ (მათე 24,21); „და მიეცა მას (მხეცს - ანტიქრისტეს) ბრძოლისაცა-ყოფად წმიდათა მიმართ და ძლევად მათდა; მიეცა მას ხელმწიფებაი ყოველსა ზედა ტომსა და ერსა და ენასა და ნათესავსა“ (გამოცხ. 13,7).

ხსნა მართალ მორწმუნეთათვის, რომელნიც თაყვანს არ სცემენ ანტიქრისტეს და არ მიიღებენ მის ბეჭედს, მხოლოდ ის იქნება, რომ მათი მდევრის სასტიკი მეფობა მცირე ხანს გაგრძელდება. საღმრთო წერილი ასე გვასწავლის იმ დღეთა შესახებ: „და უკუეთუმცა არა შემოკლდნენ დღენი იგი, არამცა განერა ყოველი ხორციელი, ხოლო რჩეულთა მათთვის შემოკლდენ დღენი იგი“ (მათე 24,22).

ანტიქრისტეს მსოფლიო ბატონობა და ჭეშმარიტ ქრისტიანთა სასტიკი დევნა, ანუ მესამე პერიოდი ამ ყველაზე დიდი ქრისტემტყუვარის მოქმედებისა, სამნახევარ წელიწადს გაგრძელდება (გავიხსენოთ დანიელის წინასწარმეტყველება: „და ჟამისაგანცა ცვალებადისა მიმდებადისა და მოცემისა საძაგელისა მოოხრებისა დღენი 1290“ - 12,11; იხ. აგრეთვე დან. 12,7). იგივე ვადა მხეცის (ანტიქრისტეს) ბატონობისთვის აღნიშნულია იოანეს გამოცხადებაშიც: „და მიეცა მას პირი დიდად მეტყუელი და მგმობარი, და მიეცა მას ხელმწიფებაი ყოფად ბრძოლისა ორმეოც და ორ თთუეს“ (13,5).

„იხილავს ანტიქრისტე, რომ ადამიანური ბუნება მის უმძვინვარეს შვილებთან შედარებით კიდევ უფრო უბოროტესი და მშფოთვარე გახდა, იხილავს და განიხარებს იმის გამო, რომ განმრავლდა სიბოროტე კაცთა შორის, დაჰკარგეს მათ ადამიანური, ბუნებრივი თვისებები და ავსულებზედ უარესნი გახდნენ... და იმ დროს, როდესაც ანტიქრისტე კაცთა მოდგმის სიბოროტით იქნება გახარებული, მასზედ მოულოდნელად ზეციდან „ორლესული მახვილი“ დაეშვება, რომლითაც იგი სასიკვდილოდ განიგმირება და მისი უწმინდური სული უბილწესი სხეულიდან გადმოინთხევა. ანტიქრისტეს სიკვდილით ბოლო მოეღება კიდეც მკვლელობას, ანტიტიპი კი (ანტიქრისტე) დაასრულებს მას. ანუ ცოდვაი იგი მასზედ დასრულდება...“ (წმ. ნილოს მირონმდინარე „სიკვდილისშემდგომი შეგონებანი...“).

არავითარ ადამიანური ძალას არ შეეძლება წინააღმდეგობა ანტიქრისტესი. მხოლოდ თვით უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, რომელიც მეორედ მოვა ამქვეყნად მთელი თავისი დიდებითა და ძლიერებით, სძლევს მას და გეჰენიის ცეცხლში ჩააგდებს საუკუნო ტანჯვისათვის. მაშინ დადგება საშინელი განკითხვის დღეც, როცა ყოველნი - ცოცხალნიცა და მკვდარნიც, რომელნიც მკვდრეთით აღდგებიან, ქრისტეს სამსჯავროს წარუდგებიან, და ეს იქნება ქვეყნის დასასრულიც (იხ. მათე 24,30-31; 25,31-46; გამოცხ. 1,7,20,11-15; 21,1-8). „და შეპყრობილ იქმნა მხეცი იგი და მის თანა ცრუ-წინასწარმეტყველი იგი, რომელმან ქმნნა წინაშე მისსა სასწაულნი, რომლითა აცთუნნა იგინი, რომელთა მიიღეს ბეჭედი იგი მხეცისაი და თაყვანისცეს ხატსა მისსა. და ცოცხლივ შთავარდეს ორნივე იგი ტბასა მას ცეცხლისასა, რომელი-იგი იწვების წუმწუბითა, და სხვანი იგი მოისრნეს მახვილითა ცხენსა მას ზედა მჯდომარისაითა, რომელი გამოვიდოდა პირით მისით, და ყოველნი ფრინველნი განძღეს ხორცითა მათითა“ (გამოცხ. 19,20-21). „და ეშმაკი, რომელი-იგი აცთუნებდა მაათ, შთავარდა ტბასა მას ცეცხლისასა და წუმწუბისასა, სადა იყვნეს მხეცი იგი და ცრუ-წინასწარმეტყველი. და იტანჯებოდიან დღე და ღამე უკუნითი უკუნისამდე“ (გამოცხ. 20,10).

ანტიქრისტეს მსოფლიო გაბატონებამდე ყველაზე დიდი უბედურება, რაც კაცობრიობას ეწევა, ის იქნება, რომ ადამიანთა უმრავლესობა განსაკუთრებული სულიერი სიბრმავით იქნება შეპყრობილი; ჭეშმარიტი სულიერი გონიერება, ანუ ის ძალა, რომელსაც ერთადერთს ძალუძს მიანიჭოს ადამიანს უნარი ღვთაებრივი ნათლის ხედვისა, უკიდურესად იშვიათი რამ შეიქმნება, და ამის გამო მრავალნი მოაკლდებიან ჭეშმარიტ რწმენას ისე, რომ თვით ეგონებათ მართლიად გვწამსო. ასე რომ, კაცობრიობა, რომელიც ხორციელი გონებით იხელმძღვანელებს და ყოველივე ამქვეყნიურის მსასოებელი იქნება, არათუ ვერ შეიცნობს ანტიქრისტეს მზაკვრობას, არამედ თავის სულიერ მოძღვრად და კეთილისმყოფელად მიიღებს მას. მრავალნი ირწმუნებენ მისას და განდიდებას დაუწყებენ როგორც ყოვლად ძლიერ ღმერთს. ხოლო ის მართალი მორწმუნენი, რომელთა შორისაც ღვთის სული იქნება დამკვიდრებული, სულიერი ხედვით შეხედავენ ყოველივეს და შეიცნობენ მზაკვარ სულს. მაშინ, ვისაც კი ღვთაებრივი ჭვრეტის უნარი და სულიერი გონიერება ექნება, ყველა გულისხმა-ჰყოფს, რომ ამქვეყნად ჭეშმარიტ ქრისტიანთა მტანჯველი გამოჩენილა, და არა უფალი. მრავალნი კი, მოკლებულნი ამგვარ გონიერებას და სულიერ ხედვას, რომელთაც ამქვეყნიური გონიერება ექნებათ და ყოველივე წარმავალი ეყვარებათ, მაშინაც ვერ შეიცნობენ მზაკვარს, როცა ღვთაებრივ სიტყვას მოისმენენ - ანუ ანტიქრისტეს პირდაპირ მხილებას წმიდა წინასწარმეტყველების - ელიასა და ენუქის მიერ; მეტიც, როცა ამ ღვთივსულიერ ქადაგებებს მოისმენენ, ისინი კიდევ უფრო საძაგელნი გახდებიან, რადგან საბოლოოდ ექნებათ დაკარგული ჭეშმარიტი რწმენა (იხ. ეფრემ ასურის 106-ე სიტყვა).

ყველაზე ქმედით გაფრთხილებას ანტიქრისტეს, ანუ ქრისტემტყუვარის, საშიშროების გამო ადამიანისათვის წარმოადგენს თვით ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს სიტყვები, გადმოცემული ჩვენდა წმიდა სახარებით: „ეკრძელეთ თავთა თქუენთა, ნუუკუე დამძიმდენ გულნი თქუენნი შუებითა და მთვრალობითა და ზრუნვითა ამის სოფლისაითა, და მეყსეულად მოიწიოს თქუენ ზედა დღე იგი“ (ლუკა 21,34), რადგანაც უკიდურესი ჩაფლობა მატერიალური ცხოვრებისა და ხორციელი სიამოვნების საზრუნავში ხელს უწყობს მხოლოდ ხორციელი გონების განვითარებას, რომელიც ყოველთვის წინ აღუდგება საღმრთო სწავლებას და ვერ მიიღებს ღვთაებრივ გამოცხადებას. სწორედ ასეთი - ხორციელი გონებაა აღზევებული დღეს, ჩვენს თანდროულ მსოფლიოში, და იგი მხოლოდ უბედურებას უქადის ადამიანებს, რომელნიც მისი მიზეზით მოშორებიან ღმერთს და ამა ქვეყნისას სასოებენ.

იმისათვის, რომ სულიერი გონება შევიძინოთ, უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია დავემორჩილოთ მსოფლიო მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლებას; საჭიროა ყოველი ჩვენი სიტყვა და შეხედულება შევამოწმოთ ხოლმე საღმრთო წერილით და ეკლესიის წმიდა მამათა სწავლებით; ყოველთვის განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დავუთმოთ ძველი და ახალი აღთქმის წიგნთა კითხვასა და შესწავლას ეკლესიის დიდ მოძღვართა განმარტებების ხელმძღვანელობით, და თუ ჯეროვნად ვიქმთ ყოველივე ამას, ჩვენ არასოდეს არ მოვშორდებით ჭეშმარიტ რწმენას და წმიდა სამების მართლად მადიდებელ ეკლესიას. ეფრემ ასური, ამასთან დაკავშირებით, ასე გვასწავლის: „მარად განიცდიდე საღმრთო წერილს, მარად ჰკითხვიდე დედა-ეკლესიას - როდის მოვალს ნეტარი სიძე? გამოიკითხე და გამოიძიე ნიშნები მისი ამქვეყნად მეორედ მოსვლისა, რამეთუ მსაჯული არ ჰყოვნის. მარადის გამოიკითხვიდე ამას, ვიდრე სიზუსტით არ შეიტყობდე. მარად მიმართე შეწევნისათვის იმათ, ვინც ჭეშმარიტებით უწყის ეს“ (ტ.IV, გვ.133, მ., 1850 წ., რუსულ ენაზე).

ეკლესიის წმიდა მამები გვირჩევენ, ყოველ საქმეში, ყოველი გაჭირვების ჟამს საღმრთო წერილით ვიხელმძღვანელოთ. მოყვასთა ღმრთივ-სულიერი რჩევაც დიდად სასარგებლოა, თუკი ისინიც ღვთის სიტყვით და მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლებით ხელმძღვანელობენ. ასეთი ხელმძღვანელობა ეკლესიის გონებით დაიცავს მორწმუნეებს ფართოდ გავრცელებული ცრუ-მოძღვრებისაგან, ხოლო თუკი ადამიანი მოაკლდება ასეთ ხელმძღვანელობას, იგი უსათუოდ მცდარ გზაზე დადგება, რადგან დაემორჩილება ცოდვაში ჩავარდნილ უმრავლესობის აზრს. და ამ დროს თუკი ვინმე გაბედავს კიდევ დადგენილი საზოგადოებრივი შეხედულების წინააღმდეგ გამოსვლას, მას მაინც განსაცდელი დაემუქრება, რადგან ყოველის მხრივ გაიგონებს - როგორ, ნუთუ შენ ერთი ხარ მართალი, ჩვენ ყველანი კი ვცდებითო! ასეთ მსჯელობას მხოლოდ იმ ადამიანისთვის არ ექნება ფასი, ვინც საღმრთო წერილით იხელმძღვანელებს, რადგან მისგან ეცოდინება, რომ არა ყველა, არა უმრავლესობა, არამედ მხოლოდ მცირედნი ვიდოდიან ხსნის ვიწრო გზით, ხოლო უკანასკნელ ჟამს ეს გზა კიდევ უფრო ძნელად სავალი გახდება. ამით საღმრთო წერილი ადამიანებს მხნეობას შთაბერავს და მათ ვერ შეაშფოთებთ ის გარემოება, რომ ჭეშმარიტ მორწმუნეთა რიცხვი ძალზე მცირე იქნება, და ეს სამწყსო ქრისტესი მცირე რამ ჭალაკივით გამოჩნდება სიცრუისა და უკეთურების უკიდეგანო ოკეანეში, რომელიც მთელს ქვეყნიერებას მოიცავს; ასეთ ჭეშმარიტ მორწმუნეებს მარად ეხსომებათ უფალ იესო ქრისტეს სიტყვები: „ნუ გეშინინ მცირესა მაგას სამწყსოსა, რამეთუ სათნო-იყო მამამან თქუენმან ზეცათამან მოცემად თქვენდა სასუფეველი“ (ლუკა 12,32), და გამხნევებულნი ამ ნუგეშით ხორციელ სიკვდილსაც არ შეუშინდებიან.