+

შესავალი

ქართველი ერი თავისი წარმოშობით ერთ-ერთი უძველესია მსოფლიოში. უბრალოდ რომ ვთქვათ, ქართველები ბიბლიური ერია. ისინი ჯერ კიდევ უხსოვარი დროიდან ცხოვრობენ კავკასიაში იმ ტერიტორიაზე, რომელსაც დღეს საქართველო ეწოდება. მაშინ ეს ტერმინი „ქართველი“ და „საქართველო“ არ არსებობდა; იყო მხოლოდ ძლიერი პოლიტიკური ერთეულები: ქართლი, კახეთი, კუხეთი, კოლხეთი, ჯავახეთი, კლარჯეთი, სვანეთი.., სადაც სახლობდნენ ეთნიკურად მონათესავე ტომები: ხეთები, თაბალები, მუშქები (ძველი მოსხები), ქართები, ტიბარენები, კოლხები და სხვანი, რომლებსაც ქართლოსიანებს ეძახდნენ. ქართველურ ტომთა ეს სახელწოდებანი წარმოსდგებოდა იმ ადგილმდებარეობისგან, სადაც ისინი სახლობდნენ..
ქართველთა წინაპარი ტომები თაბალები და მუშქები (ძველი მოსხები, მესხები იგივე ქართები, ბიბლიური „მეშეხი“) რომ არიან, მინიშნებულია პირველი საუკუნის მწერლის იოსებ ფლავიუსის წიგნში „მოთხრობანი იუდაებრივისა ძუელისტყაობანი“ (იხ. გეორგიკა I, გვ. 27); ამ საკითხზე XIX საუკუნის პირველ ნახევარშიყურადღებას ამახვილებს თეიმურაზ ბატონიშვილი; ეს იდეა განავითარა სიმონ ჯანაშიამ; მისი აზრით ხეთურ – სუბარული ტომები ჯერ კიდევ ექვსიათასი წლის წინათ სახლობდნენ წინა აზიასა და სამხრეთ ევროპაში.
ქართლოსიანები მეტყველებდნენ ქართულად. ამდენად ქართული ენა ისევე უძველესია როგორც ქართველი ერი და მას ოთხიათასწლოვანი ისტორია აქვს.
როცა პირველი ქართული პოლიტიკური გაერთიანებები ყალიბდებოდა. საერთაშორისო ვითარება მათთვის ფრიად არასახარბიელო იყო, რამეთუ ქართლოსიანებს მეზობლად ჰყავდათ ორი უდიდესი იმპერია: აქეთ, მიდიურ-სპარსული დინასტია, იქით, რომაულ – ბიზანტიური გაერთიანება, ხატოვანი თქმით, ორი გველეშაპი... ამასთან ხშირად ხდებოდა მომთაბარეთა დამარბეველი შემოსევებიც, მაგალითად – ძვ. წ. VIII საუკუნის ბოლოს ჩრდილოეთიდან კოლხეთის გზით შემოიჭრნენ კიმერიელი ტომები, ხოლო კასპიის ზღვის დასავლეთ სანაპიროს გზით სკვითები, რასაც მოჰყვა ძველი კოლხეთის სამეფოს დაცემა და ქართველური ტომების საცხოვრისის ქვეყნის შიდა რაიონებში გადანაცვლება, ალბათ მიგრაცია...
მძლავრ იმპერიებს მუდამ ერთადერთი მიზანი ჰქონდათ – მეზობელი ქვეყნების დაპყრობა და იქ საკუთარი ენის და დამწერლობის ჰეგემონიის დამყარება, როგორც მოდური და აუცილებელი ნორმა, ვინაიდან ყველა დამპყრობელს. ყველა ეპოქაში კარგად ჰქონდა გათავისებული, რომ ეს ორი კომპონენტი, ენა და დამწერლობა არის ერის იერსახის ჩამომყალიბებელი, მძლავრთა ამგვარი დესპოტური ქმედებისას ყველაფერი დამოკიდებული ხდება იმაზე, თუ რამდენად შესწევს უნარი ერს განსაცდელის ჟამს შეინახოს ენა და საკუთარი ისტორია გადასცეს შთამომავლობას.
„ლიტერატურული ტრადიციები და ლიტერატურული ენა შესაძლებელია არსებობდეს ხანგრძლივი პერიოდის მანძილზე ზეპირსიტყვიერების სახით.“ (თ. გამყრელიძე „მწიგნობრობა ქართული“ „ლიტერატურული საქართველო“ 20 ნოემბერი 1987)
სინამდვილეა, ქართლოსიანთა მხარეშიქრისტიანობამდელ ხანაში არსებობდა ქართული ენა და ქართული ლიტერატურული ტრადიციები, მაგრამ აიმის მიხედვით, რომელი იმპერიის ნება-სურვილს გამოხატავდნენ, მიდიურ – სპარსულს თუ რომაულ – ბიზანტიურს, ქართლოსიანები (რა თქმა უნდა, გარკვეულ პერიოდებში) იყენებდნენ იმ დამწერლობას რომლის ჰეგემონიაც მყარდებოდა მათ ქვეყანაში. ეს კონცეფცია ქრისტეს შემდეგაც ძალაშია – გავიხსენოთ ტრილინგვისტური თეორია, რომლის თანახმად მსოფლიოში დამწერლობა უნდა განხორციელებულიყო სამ ენაზე, - არამეულზე, ბერძნულზე და რომაულზე.
ცნობილია, რომ იოანე ზოსიმეს „ქებაი-ში“ (962 წ.) ქართული ენა იდენტიფიცირებულია ლაზარესთან:
„იოანე ზოსიმეს გაგებით, ქართული ენა ოთხი დღის, ანუ ოთხი ათასი წლის მკვდარია, მისი სიკვდილი, დამდაბლება – დაწუნება ოთხი ათას წელს გრძელდება.“
ამგვარად, ლაზარეს მსგავსად ქრისტემ ქართული ენა მკვდრეთით აღადგინა.
ეს უაღრესად საყურადღებო მომენტი, რაც ქართული ენის მკვდრეთით აღდგომას ეხება, ნახსენები „ოთხი ათასი წლის“ განმავლობაში ხშირად უნდა მომხდარიყო“ ყოველ შემთხვევაში“ ჩვევნთვის ცნობილია სამი ეპოქა და სამი ისტორიული წყარო, რომელიც ქართული ენის მკვდრეთით აღდგომაზე მიუთითებს, ესენია:
წყარო – 1: ქართლში ურიათა ანუ ქართველ ჰურიათა და ქართული ენის პირველი გამოჩენა, ძვ. წ. VI საუკუნე.
წყარო – 2: ფარნავაზის ეპოქა.
წყარო – 3: მირიანისა და წმინდა ნინოს ეპოქა.
ქართული ენის მკვდრეთით აღდგომის მაუწყებელი ეს სამი ეპოქა ერთმანეთთან მწიდრო კავშირში იმყოფება და ქართველი ერის ის მთავა რი მაცოცხლებელი არტერიაა, რომელიც კაცობრიობის ყოფიერების მეოთხე – მესამე ათასწლეულში იღებს სათავეს.
მეორე წყარო გვაუწყებს, რომ ფარნავაზმა ქართული დააკანონა სახელმწიფო ენად და მწიგნობრად.მესამე წყაროს მიხედვით ფარნავაზის მიერ დაწყებული საქმე კიდევ უფრო განამტკიცა მირიანIII ფარნავაზიანმა თავისი მეფობის დასაწყისში, ქართველთა განმანათლებელმა ნინო კაბადოკიელმა კი ქრისტიანული რელიგიის განმტკიცებით ამ წმინდა საქმეს ახალი სული შთაბერა.
რაც შეეხება პირველ წყაროს, იგი ქართული ენის გამოჩენას ნაბუქოდონოსორის მიერ დევნილ, იმ ქართველ ჰურიათა მცხეთაში დაბრუნებას უკავშირებს, რომლებმაც ჯერ კიდევ ძვ. წ. XVII-XV საუკუნეებში, პალესტინაში ხეთების მცირე სამეფო ჩაოაყალიბეს (აღნიშნულის საფუძვლიანობა დასაბუთებულია ქვემოთ) სადაც, როგორც ირკვევა, ქართული მეტყველება შეუნარჩუნებიათ.
„და ამათ ყოველთა ნათესავთაგან შეიქმნა ენა ქართული („ქართლის ცხოვრება“ 1955, გვ. 16; სქოლიოში: „არშიაზე: აქა ქართული ენის გამოჩენა“ რომელსაც მოსდევს ასეთი განმარტება; „აქამომდის ქართლოსიანთა ენა სომხური იყო, რომელსაც ზრახვიდეს.“
ქართველი და სომეხი ტომებისათვის ეს ეპოქა – ძვ. წ. VI საუკუნე – ფრიად მნიშვნელოვანია ორი ისტორიული მომენტით; აქედან პირველია, - ბაბილონის (ნაბუქოდონოსორის) მიერ ისრაელის სახელმწიფოს დამხობა (ძვ. წ. 608-586წ.წ) ხოლო მეორე, - ბაბილონის და მიდიის მიერ ჯერ ასურეთის და შემდგომ ურარტუს განადგურება, (ძვ.წ. 600-583 წ.წ), სწორედამ ორი ძლიერი სახელმწიფოს – ისრაელისა და ურარტუს დაცემამ დასაბამი მისცა განსაკუთრებით ქართველური ტომების გააქტიურებას (ვინაიდან ურარტუში ჰეგემონ ძალას სომხური ტომები წარმოადგენდნენ); და რაც ჩვენთვის მთავარია და ნიშანდობლივი, იგი საფუძველი შეიქმნა ქართული ენის ხელახალი მკვდრეთით აღდგომისა, და აი, რატომ:
დაუკვირდეთ ფრაზას: „აქამომდის ქართლოსიანთა ენა სომხური იყო, რომელსა „ზრახვიადეს.“
ახლა, თუ გავითვალისწინებთ რომ ურარტუს მტელ რიგ რაიონებს ამ დროს სომხური ტომები ეუფლებიან და სპარსულ წარწერებში ისინი უკვე „არმინად“ იწოდებიან, ცხადი გახდება ერთი უდაო ჭეშმარიტება – ჯერ კიდევ ურარტუს ძლიერების ხანაში აღზევებული სომხური ორიენტაცია ყოველგვარი საშუალებით ცდილობდა ქართული ენის შევიწროებას (შესაძლებელია დევნიდა კიდეც) რასაც რაღა თქმა უნდა ქართლოსიანნი „ზრახვიდეს“, საგულისხმოა, რომ სომხური ძალის დაწოლა ქართულ ენაზე და დიოფიზიტურ სარწმუნოებაზე ქრისტეს შემდგომაც აშკარაა (იხ. უხტანესი, „ისტორია გამოყოფისა ქართველთა სომეხთაგან და „ეპისტოლეთა წიგნი“).
ამგვარად, ცხადია, რომ ისრაელისა და ურარტუს დაცემამ გაააქტიურა მხოლოდ ქართველური წარმოშობის ტომები, კერძოდ, შესაძლებელი გახდა ურიათა (ძველი ქართველური შტო) დაბრუნება თავიანთ პროტოსამშობლოში, რომელსაც დაემთხვა კიდეც სომხური ორიენტაციის ჰეგემონობის შერყევა, კავკასიის რეგიონში და რაც ქართული ენის ხელახალი მკვდრეთით აღდგომით გამოიხატა.
თანამედროვე ქართულ ისტორიოგრაფიაში ტერმინის „ურიას“ წარმოშობა და მნიშვნელობა თითქმის არ არის შესწავლილი, ხოლო ქართულ საბჭოთა ენციკლოპედიაში იგი საერთოდ არ შეიტანეს; ეგ კი არადა მესამე ატასწლეულში ჯავახეთის ტერიტორიაზე ქ. ჰური სოფლის ტიპის საცხოვრებელ ალაგადაა მიჩნეული, რომელიც თითქოს ძვ. წ. III საუკუნეში დაარსებულა.
რატომღაც ქართულ აზროვნებაში ტერმინი „ურია“ ანუ „ჰურია“ მიჩნეულია „ებრაელის“ და „ისრაელის“ იდენტურად და ისინი ერთი და იგივე მნიშვნელობის გამომხატველ ცნებებად აღიქმებიან, მაშინ როცა მათ შორის საკმაოდ დიდი განსხვავებაა და სხვადასხვა ეთნიკური წარმოშობის ხალხის განმსაზღვრელი ტერმინია.

ტერმინ „ურიას“ მნიშვნელობის საკიტხის განმარტეტბისათვის

„ქართლის ცხოვრებაში“ (1955 წ. გვ. 10) ვკითხულობთ, რომ მცხეთოსმა თავის უმცროს ვაჟს ჯავახისს მისცა ტერიტორია „ფანავრიგთან ვიდრე თავადმდე მტკურისა. და ამან ჯავახოს აღაშენა ორნი ციხე-ქალაქნი: წუნდა და ქალაქი არტანისა, რომელსა მაშინ ერქუა ქაჯთა ქალაქი, ხოლო აწ ჰქვან ჰური.“ ქრონოლოგიურად ეს ამბავი დაახლოებით ძვ. წ. მესამე ათასწლეულით განისაზღვრება, მაგრამ მთავარი მაინც ის არის, რომ საქართველოს რუკაზე, რომელიც განეკუთვნება ახ. წ. IV_VI საუკუნეების, ჯავახეთის იმ ტერიტორიაზე ამჟამად თურქეთს რომ ეკუთვნის, მდ. მტკვრის სათავეში არსებობდნენ ქალაქები – წუნდაც და არტანისიც.
ირკვევა, რომ ჯავახოსს არტანისიდან განუდევნია „ქაჯები“, ანუ ის დამპყრობლები, რომლებიც ქართლოსიანთა საზღვრებს აოხრებდნენ და მოგვიანებით ქალაქს უწოდეს ჰური (აღსანიშნავია რომ ამ ქალაქს – არტანისს ანუ ჰურს ეკონომიურ – სტრატეგიული მნიშვნელობა დაახლოებით სამი ათას ორასი წლის შემდეგაც კერძოდ ფარნავაზის მეფობის დროსაც აქვს შენარჩუნებული).
ისმის კითხვა: რამ განაპირობა, ჯერ კიდევ ძვ. წ. მესამე ათასწლეულში ჯავახეთის ტერიტორიაზე, მტკვრის სათავეში ქალაქის აშენება და მისთვის ჰურის წოდება?
ვიდრე ამ კითხვას ვუპასუხებდე, აუცილებელია განვმარტო რომ „ქართლის ცხოვრების“ მატიანე, მრავალ საუკუნის მანძილზე თაობიდან თაობას გადაეცემოდა ზეპირსიტყვიერების სახით და მისი პირვანდელი წერილობით ძეგლად ჩამოყალიბება უნდა მომხდარიყო ფარნავაზის დროს, ე.ი. ძვ. წ. III საუკუნეში, ხოლო რედაქცია მოხდებოდა მირიანის დროს ე.ი. IV საუკუნეში, ამასთან მისანიშნებელია, რომ ქართულ მატეანეთა პირველი წერილობითი ძეგლის შემდგენლები გათვითცნობიერებულები იყვნენ არა მხოლოდ შუმერების, ეგვიპტელების, ქალდეველების, სპარსელების, ბერძენ - მაკედონელების და რომაელების ისტორიულ ანალებში, არამედ დიდი ყურადღებით ადევნებდნენ თვალსძველ ებრაელთა ყოფას და მათ მიერ ახალი აღქმის მოტანას, რაც აისახა კიდეც „ქართლის ცხოვრებაში“. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ქართული მატიანის პირველ რედაქტორებს გათვითცნობიერებული ჰქონდათ ერთი უტყუარი ჭეშმარიტება: იცოდნენ, ამა თუ იმ ეპოქის ვრცელი მიმოხილვა მომავალ თაობებამდე ან საერთოდ ვერ მიაღწევდა, ან მიაღწევდა დამახინჯებული სახით, ქართლოსიანთა მხარის მაშინდელ ფრიად რთულ პოლიტიკურ ვითარებათა გამო; და ამდენად ამჯობინეს მატიანეში შეეტანათ მხოლოდ ის მსოფლიო მნიშვნელობის მოვლენები, რაც ქართლოსიანთა ცხოვრებაზე წარუშლელ კვალს სტოვებდა. სწორედ ამ გარემოთი აიხსნება, რომ ქვეყნისა და ხალხის მნიშვნელოვანი მომენტები, მისი ეკკონომიკური მხარე უკანა პლანზე გადადის და იგი ღვთაებრივი ძალისხმევით არის შემობურული (გავიხსენოთ ფარნავაზის მიერ სიზმრის ნახვა და განძის პოვნა) ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ ასეთი მიდგომა მატიანის დაფიქსირებისათვის, როგორც ზეპირსიტყვიერი, ისე წერილობითი სახით, ძველ ქართველ ისტორიკოსთა დიდი დამსახურებაა დღევანდელი საქართველოს წინაშე.
ახლა რაც შეეხება ჯავახოსის მიერ მტკვრის სათავეში ქ. ჰურის შექმნას, პროტოქართველთა ეკონომიკური ცხოვრებისეული ვითარების მხოლოდ ერთ-ერთი ამსახველი ფაქტია; როგორც ცნობილია, ური (მიანიშნებს ორ მდინარეს შორის მოქცეულ ტერიტორიას) შუმერული ქალაქია. თუმცა იგი, შუამდინარეთში, ევფრატისა და ტიგროსის შეერტების ალაგს არსებობდა შუმერების მოსვლამდე (ჯ. შარაშენიძე – „ძველი აღმოსავლეთის ხალხთა ისტორია“) და რამდენიმე დინასტია მოითვლის. ძველი აღმოსავლეთის ისტორიულ ფოლიანტებში ურის I დინასტია თარიღდება დაახლოებით ძვ. წ. 3500-2500 წლებით და აღნიშნულია, რომ ამ ხანებში ურმა მიაღწია „დიდ ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ძლიერებას“. აი, აქ გამოსჭვივის ქართველი გამგებლის ჯავახოსის გამჭრიახი პოლიტიკური ალღო; იგი მტკვრის სათავეში აარსებს ქალაქს შუამდინარეთის „ურის“ ანალოგი სახელწოდებით, წმენდს მას „ქაჯებისაგან“ ანუ დამპყრობლებისაგან. რომლებიც ქართლოსიანთა საზღვრებს აოხრებდნენ და ასახლებს იქ იმ ქართველებს, რომელთა სავალდებულო სამსახურს შეადგენდა შუა მდინარეთის ქ. ურთან ეკონომიკური ურთიერთკავშირი. რასაც ხელს უწყობდა არტანისის გეოგეაფიული ადგილმდებარეობა, რამე თუ იგი ევფრატის სათავიდან სამასიოდე კილომეტრით თუ იქნებოდა მოშორებული. სწორედ „ჰურიანი ქართველნი“, რომლებიც ამ სახელწოდებით მოგვიანებით, კერძოდ პალესტინიდან დაბრუნების შემდგომ დაფიქსირდებიან „ქართლის ცხოვრების“ მატეანეში არტანისიდან ანუ ჯავახეთის ჰურიდან მტკვრის ხეობის გავლით ჩადიოდნენ ეფრატის შუა წელამდე და იქიდან კი სანაოსნო საშუალებით ურამდე და ასე, რომ ვთქვათ, ჰქონდათ მათგან განუწყვეტელი გაცვლა–გამოცვლა ე.ი. სავაჭრო ურთიერთობა რაც მაშინ ჯავახეთის პოლიტიკურ ეკონომიკური სიძლიერის საწინდარი გახდებოდა. ღნიშნულის ფონზე ერთხელ კიდევ თანმიმდევრობით და დაკვირვებით განვიხილოთ ორი ქართული ისტორიული ცნობა:
1. „ შემდგომ ამისა რაოდენთამე წელიწადთა მოვიდა ამბავი, ვითარმედ მოსე განვლო ზღუა ისრაელთა და იზრდებიან იგინი უდაბნოს მანანათა. განკვდეს ყოველნი და მათ ყოველტა წარმართთა აქეს ღმერთი ისრაელთა. „ქართლის ცხოვრება“ – 1955 წ. გვ14.
2. და გამოხდეს ამის შინაჟამნი მრავალნი მაშინ ნაბუქოდონოსორ მეფემან წარმოსტყუენა იერუსალიმი; და მუნით ოტებულნი ურიანნი მოვიდეს ქართლს, და მოითხოვეს მცხეთელთა მამასახლისისაგან ქუეყანა ხარკითა. მისცა და ახსნა არაგუასა ზედა, წყაროსა, რომელსა ჰქვიან ზანავი.“ „ქართლის ცხოვრება“ 1955წ. გვ.15,16.
პირველი ცნობა თვით იძლევა ქრონოლოგიური თარიღის დადგენის საშუალებას „მოვიდა ამბავი ვითარმედ მოსე განვლო ზღვა. მოსემ კი ზღვა განვლო ძვ.წ. XIII საუკუნეში (არსებობს სხვა მოსაზრებაც, თითქოს მოსემ ზღვა განვლო ძვ.წ. XIV-ს მაგრამ ამ შემთხვევაში არსებითი მნიშვნელობა აქვს მემატიანის თვალსაწიერში მოქვედრილ იმ მსოფლიო მნიშვნელობის პოლიტიკური მოვლენის ფიქსაციას, რომელიც უშუალოდ დაკავშირებულია ქართლოსიანთა ცხოვრებასთან.
დასაშვებია ასეთი მოსაზრება, იქნება ეს ცნობა პირვანდელი ფორმით არ არის ჩვენამდე მოღწეული ანდა საერთოდ ქართლის გაქრისტიანების შემდგომ იქნა ჩადებული ტექსტში გადამწერი რედაქტორის მიერ რელიგიური მოსაზრების საფუძველზე.
ეს ვარაუდი იმითაც არის საყურადღებო რომ პირველსა და მეორე ცნობას შორის საკმაოდ დიდი დრო ძევს შვიდი საუკუნე და რა თქმა უნდა გამორიცხული არ არის ე.წ. რედაქტორული თვითნებობა, მაგარამ ქართულიჯ ისტორიოგრაფიის ეს ორი უმნიშვნელოვანესი ცნობა გადამწერი რედაქტორებისთვითნებობას რომ ემყარებოდეს, მაშინ მეორე ცნობაში ნაცვლად „ მუნით ოტებულნი ურიანი მოვიდეს ქართლს“ გვექმნებოდა „ მუნით ოტებულნი ებრაელნი, ( ან ისრაელნი) მოვიდეს ქართლს“, მაგარამ მემატიანე ამ ფრაზაში არ ხმარობს არც „ისრაელს“ და არაც „ებრაელს“, მიუხედავად იმისა რომ ხელთა აქვს ცნობა: „მოვიდა ამბავი, ვითარმედ მოსე განვლო ზღუა ისრაელთა“ მაშასადამე, მემატიანემ იცის რომ მცხეთაში მოსული ლტოლვილები, რომლებთაც ურიებს უწოდებს, ქართველების,ე.ი. „ ურიას“ მნიშვნელობა იმ ეპოქის ქართლოსიანთათვის ცნობილია და არამედ დამატებით განმარტებას აღარ ექვემდებარება.
დასკვნა ასეთია: ტერმინი „ურია ანუ „პურია ქართული წარმომავლობისაა და წარმოსდგება ტოპონიმ „ ურიისაგან“ ეს ტერმინი ქართლოსიანთა მხარეში დამკვიდრებულია არა უგვიანეს ძვ. წ, 3500–300 წლებისა იყო პრესტიჟული ზედმეტსახელი და ეძახდნენ იმ ქართველებს, რომლებიც ურში სავაჭროდ დადიოდნენ. ტერმინ ურიაუს ხმარების დამცინავი ფორმა კოლხეტ–იბერიაში მოგვაინებით შემოვიდა.
საბოლოოდ ირკვევა, რომ ურიები ანუ პურიები არიან კავკასიის უძველესი მკვიდრნი და წარმოადგენენ ძირითად შტოს ხეთურ–საბურული მოსახლეობისა. მათი მონათესავენი არიან: ხეთებითაბალები, მუშქები (ძველი მოსხები), ქართები, ტიბარენები და სხვა კოლხეთ ქართულნი ტომები. ძვ. წ. 19 სდაუკუნეში (დაახლოებით 40 საუკუნის წინათ) ისინი გამოვიდნენ პროტოსამშობლოდან – ქართლოსიანთა მიწა–წყლიდან.გამოსვლის უმთავრესი მოტივია მძლავრი სახელმწიფოებისაგან შევიწროება, ველური მომთბარე ტომების თავდესხმები ძარცვა–გლეჯის მიზნით, აგრეთვე შინაური სამოქალაქო ომები, რაც იმ ხანში, როცა სახელმწიფოებრივობა და კანონიერება მყარად ფორმირბული არ იყო, ძალიან ხშირად ხდებოდა და იწვევდა ადგილობრივ მშვიდობიანი მოსახლეობის შიმშილს და ეკონომიურ კრიზისს. კავკასიიდან გამოსვლის სემდეგ ხეთურ–სუბარული მოსახლეობის ეს ქართული ტომები თავდაპირველად კაბადოკიის მაღალმთიან ადგილებში დაბანაკებულან, ხოლო მოგვიანებით პიკსოსების, ძველი ებრაული ტომების კვალს დაადგენს, რომლებითაც ლეგენდარული ტარა და აბრაამი მეთაურობდნენ და ეგვიბტისკენ მიისწრაფოდნენ. პალესტინა - ეგვიპტეზე გამავალი სავაჭრო-საქარავნო გზები ჯერ კიდევ მეოთე-მესამე ათასწლეულებში იყო ცნობილი ქართველური ტომებისათვის. ძველ აღქმაში, თავი 14, მოთხრობილია ელამის (მდებარეობდა ზაგროსის მთიანეთში, ბაბილონის მახლობლად) სახელმწიფოს დაპყრობითი ომის შსახებ პალესტინაში მცხოვრებ ხალხთა გაერთიანებებთან, სადაც კარგად სჩანს ქართველური და ებრაული ტომების როგორც სტრატეგიული, ისე ეკონომიური კავშირურთიერთობანი:

2. ქართველ ებრაელთა ფენომენის
გენეზისისათის
ამრიგად, წინარე მსჯელობის საფუძველზე ვფიქრობთ, რომ ქართულ ისტორიოგრაფიაში მტკიცედ დამკვიდრებული აზრი, თითქოს ურიები ანუ ჰურიები პირველად 2600 წლის წინათ მოვიდნენ იბერიაში და მანამდე ქართლოსიანთა ადრეულ პოლიტიკურ გაერთიანებებთან არავითარი ურთიერთობა არ ჰქონიათ, - არასწორი.
„ქართლის ცხოვრებაში“ ტერმინი „ურია“ ანუ „ჰურია“ არსად არ არის გაიგივებული „ებრაელთან“ ან „ისრაელთან“. ქართული მატიანის დაკვირვებული მკითხველი ადვილად დარწმუნდება, რომ ურიასტანი, იგივე იუდეა, იგივე ხეთბის მცირე სამეფო, იმ ქართველების საცხოვრისია პალესტინაში, რომლებსაც ქართლოსიანები ურიებს ეძახდნენ. აღნიშნულის ნათელსაყოფად მოვიყვან რამდენიმე ამონაწერს „ქართლის ცხოვრებიდან“: „იშვა უფალი ჩვენი იესო ქრისტე ბეთლემს ურიასტანისას“, „და განიხარეს ურიათა მცხეთელთა“, „იწყო კეთილის ყოფად ჰურიათა“ და ა.შ. ამგვარად ტერმინი „ურია“ ქართლოსიანთათვის არა მხოლოდ ქართული წარმომავლობის სიტყვაა, არამედ ქართველობის სინონიმიცაა, რის გამოც საქართველოში ამ ტერმინს ებრაელთა დამცირების მიზნით არ ხმარობდნენ (ვინაიდან პროტოქართველები ტერმინ „ურიაში“ არ გულისხმობდნენ ებრაელს ან ისრაელს).
რაც შეეხება „ქართლის ცხოვრების“ მატიანეს, თუ ჩავუღრმავდებით, ადვილადდავრწმუნდებით, რომ „ურია“ ანუ „ჰურია“ და „ურიასტანი“ განსაცვიფრებლად თბილ, მეგობრულ სიახლოვეს ამჟღავნებს „ებრაელის“ და „ისრაელის“ მიმართ, რაც მეტყველებს ამ ორი, ეთნიკურად სხვადასხვა ხალხის უძველეს, მჭიდრო პოლიტიკურ-ეკონომიკურ ურთიერთობაზე.
ერთი სიტყვით, ქართელი კაცის წარმოთქმული “ურია“, კარგი და ცუდი გაგებით იქნებოდა იგი ნახმარი, მიანიშნებდა მის შინაგან ბუნებაზე თუ ხასიათზე, რომელსაც მსოფლიოში ანალოგი არა აქვს და არასოდეს არ გამოიყენებოდა იგი სხვა ერის თუ პიროვნების მიმართ დამცირების მიზნით.
„14. და მოისმინა აბრამმა, რომ მისი ნათესავი დატყვევებულია; და გამოიყენა მის სახლში დაბადებული სამას თვრამეტი თავისი აღზრდილი და სდია დანამდის. 15. და განაწილდნენ მათ წინააღმდეგ ღამით ის და მისი მსახურები; და მიაყენეს მათ დარტყმა და სდიეს ხობამდის, რომელიც დამასკოს მარცხნივაა“.
საგულისხმოა, რომ ტოპონიმი „ხობი“ არსებობს მხოლოდ საქართველოში, გვაქვს რაიონული დასახელება „ხობი“ და მდინარე „ხობი“.
ძველი აღთქმის ამავე თავში, ოდნავ ქვემოთ ვკითხულობთ:
„18. და მელქი-ცედეკმა, შალემის მეფემ, გამოიტანა პური და ღვინო; ხოლო ის იყო ქურუმი უზენაესი ღმერთისა. 19. და აკურთხა იგი და თქვა: კურთხეულ აბრაამი უზენაესი ღმერთისაგან, ცისა და დედამიწის გამჩნისაგან. 20. და კურთხეულ იყოს უზენაესი ღმერთი, რომელმაც ხელთ ჩაგაბარა შენი შემვიწროებელნი, და მისცა აბრამმა მას მეათედი ყველაფრიდან“.
მელქი-ცედეკი და მისი ხალხი გაცილებით ადრე არიან გამოსულნი კავკასიიდან ვიდრე ვიდრე მათი მონათესავე ტომები, ჰიკსოსების კვალს რომ დაადგნენ; და ცხოვრობენ პალესტინაში, მკვდარი ზღვის მიდამოებში, სადაც მოგვიანებით ხეთების მცირე სამეფო შეიქმნა.
როგორც წყაროები მეტყველებენ, ასეთი მიგრაციები ეგვიპტისაგან არცთუ იშვიათი იყო, რაც უმეტესწილად ეკონომიური დაინტერესებით იყო გამოწვეული. იქ, კი, ნილოსის ნაპირებზე ახლადმოსული ტომები, ხშირად ნახულობდნენ თავიანთი რასისა დაგვარ-ტომების ხალხს, რომლებიც მათ ენაზე ლაპარაკობდნენ. ირკვევა, რომ კავკასიიდან გამოსული ქართველური ტომები ეგვიპტის მიმართულებით დაძრულ ჰიკსოსებს აღარ გაჰყოლიან, დასტოვეს რა კაპადოკიის მაღალმთიანეთი, გადალახეს ტავრის ხეობა და ჩრდილოეთ სირიისა და კილიკიის გავლით მდინარე იორდანის შუა წელზე შეჩერებულან. სავარაუდოა, რომ ისინი ამ მიდამოებშიშეხვდნენ თავიანთ ენაზე მოლაპარაკე მელქიცედეკის ტომის ხალხს, რის გამოც საბოლოოდ დამკვიდრებულან პალესტინაში, ხუბრონისა და მკვდარი ზღვის მიდამოებში: ეს, რა თქმა უნდა, მოგვიანებით აისახა ბიბლიაში:
„3. და წამოდგა აბრაამი თვისი მიცვალებულის პირისაგან და უთხრა ხეთელებს ასე: 4. ხიზანი და მკვიდრი მცხოვრები ვარ თქვენთან; მომეცით თქვენთან ნაკვეთიი საფლავისათის და დავასაფლავებ ჩემს მიცვალებულს ჩემი პირისაგან. 5. და უპასუხეს ხეთელებმა აბრაჰამს, და უთხრეს მას: მოგვისმინე ბატონო ჩემო, ღმერთის თვადი ხარ ჩენს შორის; ჩენი აკლდამებიდან საუკეთესოში დაკრძლე შენი მიცვალებული;“... „19, ხოლო ამის შემდეგ დაკრძალა აბრამმა მისი ცოლი სარა ,ასფელის მინდვრის მღიმეში, მამრეს, იგივე ხებრონის წინ, ქანაანის ქვეყანაში. 20. ასე გახდა მინდორი და მასზე მდებარე მღვიმე აბრაჰამისა სასაფლაო ნაკვეთდ ხეთელებისგან“ (ძველი აღქმა თავი 23).
ბიბლიის ამ ნაკვეთში ფრიად საყურადღებოა აბრამის ერთი ფრაზა ხეთლებს რომ ეუბნება, „4. ხიზანი და მკვიდრი მცხოვრები ვარ თქვენთან“.
ისმის კითხვა: თუ ხიზანია, მკვიდრი როგორღა იქნება?
უბრალო ამბავია, - ჰიკსოსები, ვიდრე მათთვის ეგვიპტის ფარაონთა სასახლის კარები გაიხსნებოდა, ქანაანში შეჩერდნენ. მათ კვალს კი მიჰყვებოდა კავკასიიდან გამოსული ხეთრ-სუბარული მოსახლეობის მძლავრი განშტოება, რომლებიც ასევე ქანაანში კი შეჩერებულან, მაგრამ შემდეგ ეგვიპტისაგან მიმავალი ჰიკსოსების კვალს აღარ დაადგნენ რადგან ხებრონის მიდამოებში ნახულობენ თავიანთ მონათესავე ტომებს მუდმივად სახლდებიან იქ და დასაბამს აძლევენ ხეთების მცირე სამეფოს ჩამოყალიბებას. ამგვარად აბრაამის ხსენებული ფრაზა ხეთელებისადმი თქმული ასე განიმარტება: „მართალია ახლა შგეხიზნეთ, მაგრამ ქანაანში თქვენზე ადრე ვარ მოსული და დამკვიდრებულიო“, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ამ ორი, ეთნიკურად სხვადასხვა ტომის ხალხს შორის ადგილი ჰქონდა გარკვეულ შეთანხმებას, როგორც ეკონომიკური, ისე სტრატეგიული თალსაზრისით.
ბიბლიის კითხვისას, ერთი არ უნდა დავივიწყოთ, იგი არა მარტო ადამის მოდგმის ისტორიაა, არამედ მაღალმხატვრული, უკვდავი ლიტერატურული ძგლია, სადაც თითქმის ყოველი სტროფი ალეგორიული თვალსაზრისითაა გარემოსილი.
აუცილებლობა მოითხოვს პარალელი გავავლოთ სიმონ ყაუხჩიშვილის ერთ დიდებულ მიგნებასთან:
„იგი (პრომეთე) იმ ხალხის ღმერთია, რომელიც ბერძნების მოსვლამდე ცხოვრობდა და რომელიც მაღალი კულტურის მატარებელი იყო“. ე.ი. ძველი მოსახლეობა, რომლებიც ბერძნებს დახვდა მცირე აზიაში და ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე, ლაპარაკობდნენ „ბარბაროსულ“ (უცხო, არაბერძნულ) ენაზე, რის საფუძველზე დასკვნა ასეთია: „ჩვენი მეცნიერების დღევანდელი მიღწევები გვავალებენ ისიც ვთქვათ, რომ ეს ძველი მოსახლეობა მერმინდელი საბერძნეთისა (ე.წ. წინაბერძნული მოსახლეობა) ენათესავება ქართველურ-კავკასიურ ტომებს და პრომეთეს თქმულება, რომელიც ბერძნებში დარჩენილი უძველესი თქმულებათაგანია, მოუთხრობდა სწორედ ახლად მოსული ბერძნების ბრძოლაზე წინაბერძნულ მოსახლეობასთან“.
ახლა ივანე ჯავახიშვილს მოვუსმინოთ:
„პრომეთეოსი ბერძნების თქმულებისამებრ მიჯაჭვული იყო ზევსის ბრძანების თანახმად ჰეფესტოსის მიერ, თუ მხედველობაში მივიღებთ, რომ ჰეფესტოსი მჭედლების ხელობის შემქმნელად და მჭედლების მფარველად ითვლებოდა, მაშინ ჩვენ შეგვიძლია ცოტა არ იყოს მივუხვდეთ იმ სიძულვილის მიზეზს, რომლითაც გამსჭვალილია ამირანი ქართულ ყველა თქმულებათაებრ მჭედლებისადმი“.
ცხადია, რომ მეოთხე-მესამე ათასწლეულში, კავკასიის რეგიონში შქმნილია ფრიად რთული პოლიტიკურ-ეკონომიური ვითრება, რის გამოც ადგილი აქვს ამ ტერიტორიიდან ქართველლურ-ეკონომიკური ვითრება, რის გამოც ადგილი აქვს ამ ტერიტორიებიდან ქართელურ-კავკასიური ტომების მიგრაციის ორი მიმართულებით, - ბალკანეთის ნახევარკუნძულისაკენ და პალესტინა-ეგვიპტისაკენ; აქედან პირველი აისახა ბერძნულ მითოლოგიაში8 ამ ამბების გაშუქება კი ბიზანტიოლოგიაში მომუშავე მკვლევართა საქმეა დაჩვენს შმთვევაში კავკასიიდან ქართველი ტომების შსაძლებელ მიგრირებათ დამადასტურებელი დამატებით წყაროა მხოლოდ; ხოლო, რაც შეხება ქართველურ-კავკასიური ტომების მიგრაციის მეორე მხარეს - პალესტინა-ეგვიპტეს, იგი თვალსაჩნოდ აისახა მოსეს ხუთწიგნეულში; და ვინაიდან ბიბლიის ძველი ქღთქმის შემოქმედის თვალსაწიერში მოქცეულია მისი ნების აღმსრულებელი ხალხი, კერძოდ ებრაელი ერი, უცხადესია, მასში მრავალმხრივად და მასშტაბურად აისახა იმ ხალხთა ისტორია, რომელთაც გარკვეული პოლიტიკურ-ეკონომიური ურთიერთობა აკავშირებდათ ებრაელებთნ; ამ კავშირ-ურთიერთობის მთვარი ძარღვი, ე.წ. მაცოცხლებელი არტერია ღვთის ნებას მიმყოლი ხალხის კვალდაკვალ კავკასიიდან გამოსული ქართველური ანუ ხეთურ-სუბარული ტომებია, ძვ. წ. XIX საუკუნეში პროტოსამშობლოდან რომ გამოვიდნენ „ქართველ ჰურიათა“ სახელწოდებით, რომეკთა მონათესავენი არიან: ხეთები, თბალები, მოსხები, ქართები, კოლხები, ტიბარენები ... ზემოთქმულის თნახმად მათთვის ცნობილი იყო, როგორც პალესტინა-ეგვიპტისაკენ მიმავალი სავაჭრო-საქარავნო გზები, ასევე შუამდინარეთს (ევფრატის და ტიგროსის) სანაოსნო არხები, რომლითც ჩადიოდნენ ქალდეველთა ურში და ბაბილონში, რასაც ადასტურებს ერთი ფრიად მეცნიერული მიგნება.
„ინდოევროპელები, ქართველები და სემიტები იყვნენ მაშასადამე მეოთხე, მესამე ათასწლეულში ის ხალხები წინა აზიაში, რომლებიც მესამე ათასწლეულიდან მოყოლებული სხვადასხვა ტერიტორიაზე შორეულ თუ ახლო მიგრაციების შედეგად ისტორიულად ცნობილ ინდოევროპელებად, ქართველებად და სემიტებად ჩმოყალიბდნენ“ (თ. გამყრელიძ, „ინდოევროპული წინარე და ქართელი ენები“, ა. შნიძ - 100, საიუბილეო კრებული, თილისი, 1987, გვ. 50)
მოსკოვში საჯარო ბიბლიოთეკაში მუშაობისას წავაწყდი ასეთ ცნობას:
«Хети, такь же какъ и родственные имъ таблы и мушки, принадлежали, въроятно, къ расъ, населившей Кавказъ плоскогориях Кападокии, они приникли сквозъ ущелия Тавра въ северную Сирию и Киликию. Некоторые племена при этом, увлеченыя во следъ гиксамъ, остановились по среднему течению Иордана, и у береговъ Мертвого моря и там сконцентрировались вокругъ Хеброна, где природный характеръ местности долго служиль имъ защитой отъ нападения соседних народов». (Масперо, «История древного востока», Москва, 1903 г., стр. 178).
მასპეროს სქოლიოში მინიშნებული აქვს ფრანგი ავტორის ე.დ. რუჟეს ციტირება."в одном изъ текстов Тутмозиса III говарится о племени Великих Хети;Южние хетити были.можег быть, тем племень каторое носило у египтянь название малых Хети".